Einde van de jacht nabij

'HET IOC zal volgend jaar, als de oude fascist weg is, veel van zijn journalistieke aantrekkelijkheid verliezen. Ik weet niet of ik deze organisatie ook dan nog blijf volgen. De afgelopen tien jaar ben ik er fulltime mee bezig geweest, maar als Samaranch vertrekt dan zal dat afgelopen zijn.'

Jennings volgt het reilen en zeilen van het International Olympisch Comité al een decennium. Zijn spit- en graafwerk leverde drie opzienbarende boeken op. In 1992 verscheen The Lords of The Rings, in 1996 The New Lords of The Rings, onlangs zag The Great Olympic Swindle het licht.

In die boeken beschrijft Jennings president Juan Antonio Samaranch als een trouw volgeling van de fascistische generaal Franco. In 1980 werd de Catalaan president van het IOC, nimmer betuigde hij spijt over zijn politiek verleden.

'Hij heeft nooit gezegd, sorry, ik heb een fout gemaakt door mee te werken aan een verfoeibaar regime.

'Nooit. De ideeën van dat tijdperk, die teruggaan tot aan die van Hitler, zijn nog stééds zijn ideeën. Miljoenen mensen zijn in de strijd tegen het fascisme gesneuveld in de twintigste eeuw. Er loopt een rechte lijn van dat fascisme naar Samaranch, die niet gewoon fout is, nee, hij is evil.'

De voorzitter is slechts geïnteresseerd in één echte sport, grapt Jennings, en dat zijn 'nazi-aerobics'. 'Ken je die niet? Daarbij gaat de rechterarm steeds weer omhoog. Verder interesseert sport hem niet. Sport betekende voor hem een middel om zichzelf te promoten. Nou, dat is aardig gelukt, hij is een van de machtigste mannen van de aarde.'

Die macht gaat verder dan de sport. In zijn laatste boek onthult Jennings duistere, ingewikkelde vertakkingen tussen de preses en mannen als Andre Guelfi (van het corruptieschandaal rond het oliemerk Elf), wijlen Horst Dassler (van Adidas), de Franse politiek en leden van de Russische maffia. 'Samaranch prostitueert de olympische idealen.'

Jennings (57) zit in zijn rommelige werkkamer in West-Londen. Hij was twee maanden geleden in Sydney bij de Olympische Spelen, presenteerde er zijn nieuwe boek en volgde in de aanloop naar het evenement de vergaderingen van het IOC. Op het moment dat de sport begon, vertrok hij.

'Mijn werk zat er op. Ik hou van sport, atletiek vooral, maar ik kan er niet goed meer naar kijken. Ik zie overal doping en dat leidt af.'

Hij openbaarde in Sydney het verhaal over Gafur Rakhimov en Carl Ching, twee sportfunctionarissen met misdadige connecties. Beide 'gangsters', de één boksofficial, de ander vice-president van de Internationale Basketball Federatie, kregen vervolgens geen visum voor Australië. Beide mannen zijn geen lid van zijn organisatie, maar Samaranch stapte desalniettemin wel op hoge poten naar de Australische regering.

Jennings: 'Dat tekent de arrogantie van de man. Hij eiste van een democratisch gekozen regering dat het tweetal alsnog zou worden toegelaten. Hij bezit nog steeds die Franco-mentaliteit. Wíj besluiten wat we doen, wíj zijn de baas, wíj hebben niks te maken met welke democratie ook. Goed dat de Australische regering de poot stijf hield.'

Wie Jennings hoort spreken en wie hem ziet tijdens olympische bijeenkomsten, kan zich niet aan de indruk onttrekken dat de Brit soms uit is op sensatie. Steeds weer laat hij, als hij over Samaranch spreekt, de rechterarm omhooggaan, steeds weer brengt hij het blauwe uniform ter sprake dat de olympische leider in zijn Franco-jaren moet hebben gedragen.

Ook in zijn werkkamer in West-Londen gaat de rechterarm om het gesproken woord te ondersteunen veelvuldig de lucht in en komt het begrip 'fuck' in elke derde zin voorbij. Jennings komt over als de ouderwetse doordrammer, het type journalist dat de voet tussen de deur zet en er ook niet voor terugdeinst in een onbewaakt ogenblik een fotootje van de schoorsteenmantel te pikken.

Het is uiterlijke schijn, wie zijn boeken kent, weet dat deze luis in de olympische pels zorgvuldig te werk gaat. Zijn bevindingen baseert hij op honderden interviews en op documenten, hem toegespeeld door bronnen in het IOC, de organisatie die hij beschrijft als een 'soort Kremlin'. Alles wat hij opschrijft klopt, alles is meermalen gecheckt, zegt hij.

Hij heeft geen achtergrond als sportjournalist. Hij werkte en werkt voor de BBC, schreef voor The Sunday Times. Legde corruptieschandalen bloot bij de Britse visserij en de Londense politie en publiceerde een boek over Scotland Yard. 'Ik was aan het eind van de jaren tachtig toe aan een nieuwe uitdaging. Een vriend stelde voor te kijken de grote internationale sportfederaties op de korrel te nemen.'

Jennings begon in de goede hoek. Hij onderzocht de maffia-connecties van toenmalig IAAF-president Primo Nebiolo. 'Er ging een wereld voor me open. Ik had nog nooit van de man gehoord, maar het bleek een schatkamer. De man was zo corrupt als wat, hij kocht de anabole steroïden zelf bij een groothandel in New York. Daar heb ik nog de papieren van.'

Van Nebiolo was het slechts een kleine stap naar Juan Antonio Samaranch, sinds 1980 president van het IOC. 'Ook hem kende ik niet. Ter introductie las ik zijn officiële biografie. Daarin stond dat hij in Spanje in de jaren zestig als minister had gewerkt. Verder niets over die periode.'

Jennings zegt geen expert te zijn van de 20ste eeuwse geschiedenis van Europa, 'maar ik wist wel dat in die periode Franco de baas was geweest in Spanje. En Franco leidde een fascistisch regime, kortom, Samaranch moet een armzwaaier geweest zijn.'

In het eerste boek dat Jennings over het IOC en Samaranch schreef (The Lords of the Rings) wordt de rol van de Spanjaard breed uitgemeten. Ook toont Jennings de oude foto's van Samaranch met Franco, in uniform, foto's die de officiële biografieën nimmer tonen.

Zelf interviewde hij Samaranch nooit, na zijn eerste boek werden IOC-accreditaties hem trouwens altijd onthouden. 'Geen probleem. In de tijd dat ik als onderzoeksjournalist actief was binnen de misdaadwereld, interviewde ik de misdadigers zelf ook niet. Je gaat graven in hun omgeving.'

Hij zwierf meestal rond in de dure hotels waarin de IOC-leden tijdens congressen en andere evenementen verbleven. 'Daar krijg je ook veel te horen. En er zijn altijd wel Duitse of Scandinavische journalisten die me komen vertellen wat er gaande is.'

Sinds de Zwitser Marc Hodler onthulde wat er allemaal mis was binnen het IOC, is Jennings als journalist weer welkom bij de congressen, krijgt hij weer neck-plastic omgehangen. In Sydney sprak hij zelfs voor het eerst in zijn leven Samaranch aan in de wandelgangen van het congres.

Jennings vroeg de president naar de positie van Bob Hasan, de omstreden Olympiër die in Indonesië in de gevangenis zit. 'Hij keek me aan, ik zag hem denken: You piece of shit, vervolgens draaide hij zich om.'

Jennings schreef onthullende boeken over het IOC, maar het corruptieschandaal brak pas los na de onthullingen van Marc Hodler in 1998 over de malversaties rond olympische stad Salt Lake City. Een Amerikaanse radioverslaggever, Howard Berkes, vroeg de Zwitser op het juiste moment naar de juiste quotes.

Jennings: 'Of ik jaloers was? Ben je gek. Bravo Howard! Mijn boeken hebben altijd voor opzien gebaard, nu gebeurde er iets wat nog niet eerder was gebeurd. Een vooraanstaand lid doorbrak de omerta. Het omkoopschandaal handelde bovendien over een Amerikaanse stad, Salt Lake City. De Amerikaanse pers kon er niet langer omheen.'

Het IOC schrok wakker, zegt Jennings, plotseling stonden er niet alleen brave sportjournalisten op de stoep in Lausanne. 'Ditmaal kwamen de harde nieuwsjongens langs, die confronterende vragen stelden. Is uw naam Juan fucking Samaranch? Hoe spel je dat? Are you scum, hoeveel geld heeft u gestolen? Kunnen we de boeken even inzien?'

Het bestuur, vertelt Jennings, wist niet hoe snel het gerenommeerde pr-bureau Hill & Knowlton in de arm moest nemen. 'Om de schade te beperken. Dat heeft alleen in 1999 al meer dan twee miljoen dollar gekost. Ze betalen momenteel nog steeds 75 duizend dollar per maand. Samaranch wist er in het begin zelf niet eens wat van. Ik heb de notulen van een vergadering waarin hij daarover ontzettend kwaad wordt op zijn mede bestuursleden.'

Sindsdien heeft het IOC de bezem door de eigen beweging gehaald. Tien inhalige leden werden verwijderd, anderen kregen een waarschuwing, enkele regels werden aangepast. Jennings: 'Maar is het IOC daardoor een transparante organisatie geworden? Er is nog steeds nauwelijks sprake van openheid, het is nog steeds een beweging die aan niemand verantwoording wil afleggen.

'Wat wil je ook, Samaranch zit nog steeds in het zadel. Hij kiest nog steeds de nieuwe leden. Nog steeds bestaat dat systeem van co-öptatie, een woord dat erg op corruptie lijkt. De geest van Franco waart nog steeds rond.'

Niet dat álle leden niet deugen, zegt Jennings. 'Er is een aantal dat integer is. Maar de mannen van de achterbankjes, en dat blijft een groot aantal hoor, die willen geen veranderingen, die willen alles bij het oude houden.'

Volgend jaar neemt Samaranch tijdens het congres in Moskou afscheid. In de pers circuleren namen van zijn mogelijke opvolgers - Dick Pound, Jacques Rogge. Jennings maant tot voorzichtigheid: 'De pers kiest straks niet, dat doen de backbenchers. De volstrekt verkeerde Mickey Kim uit Korea, die veel Aziatische en Afrikaanse steun zal hebben, zou het ook nog kunnen worden.'

Richard Pound wordt de gedoodverfde opvolger genoemd. De Canadese advocaat en voormalig zwemmer zou het IOC willen moderniseren en verzakelijken. 'Maar zijn verkiezing wordt geen walkover, Dick is onzeker.'

Dat bleek, zegt Jennings, recentelijk in Sydney, toen Pound zich vierkant achter Samaranch opstelde bij de affaire rond Rakhimov en Ching. 'Toen dacht ik, Dick, Dick, wat doe je nou? Hou je mond toch. Maar hij wilde solidair zijn om de mensen op de achterbankjes te laten zien dat hij voor hun belangen opkomt. Hij heeft hun stemmen hard nodig.'

Pound kent hij redelijk goed. 'Ik weet dat hij mijn boeken leest, ik e-mail af en toe met hem. Het is een grappige, intelligente man, goed in het debat.'

Pound ontloopt journalisten vrijwel nooit, hetzelfde geldt voor de Belgische chirurg Jacques Rogge, in de pers ook genoemd als een van de opvolgers van Samaranch.

Jennings: 'Rogge is minder machtig dan Pound. Ik vang overal signalen op dat men zich irriteert aan zijn openheid naar de pers. Ze noemen hem een mediawhore. Bovendien is Rogge binnen de olympische beweging verantwoordelijk voor de voortgang rond Athene 2004. Daarmee gaat het, ik druk me zachtjes uit, niet al te best.'

Pound en Rogge zijn er, aldus Jennings, in hun hart van overtuigd, dat de olympische organisatie vergaand moet veranderen. 'Alleen dan kan het IOC overleven. Het moet een moderne, echt transparante organisatie worden. Alleen daardoor vervreemd je de Amerikanen niet van je. En uit die hoek komt toch al het geld, van sponsors en televisiestations.'

Alle veranderingen totnutoe waren kosmetisch, zegt de Britse schrijver. 'Er zijn wat jonge leden aangetrokken, zoals jullie prins van Oranje. Een beste jongen, hoor, hij zal de competitie van domste lid van deze organisatie waarschijnlijk niet winnen. Maar wat moeten we er verder mee?'

Jennings zag het nieuwe IOC-lid in actie tijdens het congres in Seoul. 'Hij voerde meteen het hoogste woord. We hadden altijd al een praatjesmaker in prins Albert van Monaco, maar die prins van jullie kan er ook wat van.

'Je maakt mij niet wijs dat hij het beste is wat de Nederlandse sport kon voortbrengen. Ach, het was gewoon een zet van Samaranch, kon hij weer wat mensen van koninklijk bloed aan zijn fotogalerij toevoegen. Zo heeft hij ook foto's van de uiterst saaie Nora - gaap, gaap - van Liechtenstein en onze eigen prinses Anne. Slechte IOC-leden, want door het protocol volstrekt onbenaderbaar.'

Dat er nu een groot aantal actieve atleten is binnengehaald, is ook geen teken van grootscheepse veranderingen. 'In het verleden kwamen er ook voormalige topsporters in. En wat maakt een 22-jarige zwemmer tot een goede sportbestuurder? Fuck, zo'n jongen heeft tien jaar van zijn leven het hoofd onder water gehad! Sergej Boebka? Wat moet ik ermee? Als atleet al een geldwolf, zou hij als IOC-lid dan veranderen? Ik walg bovendien van de onsmakelijke aanbidding van topsporters. Alsof het heiligen zijn.'

Volgens Jennings zou het hele IOC opgedoekt kunnen worden. 'Waarom hebben we die mensen nodig? De Spelen worden georganiseerd door de lokale autoriteiten. Sydney leverde aardige Spelen op, het IOC speelt er mooi weer mee, maar het succes komt geheel voor rekening van de organisatie in Australië.'

Nee, met een kleine, zakelijke organisatie zou het ook goed kunnen, meent Jennings. De wereldvoetbalbond FIFA functioneert ook redelijk, zonder een entourage van ouwe, adellijke leden. 'Okay, ook daar zijn schandalen, maar over het algemeen zijn er toch capabele managers aan het roer.'

Volgend jaar neemt Samaranch afscheid, ook Jennings zal zich dan niet langer fulltime met het IOC bezighouden. 'Ik wil na ruim tien jaar wel iets anders gaan doe, ik zou wel een roman willen schrijven, maar ik weet alleen niet of ik het kan.'

Hij gaat in juli niet naar het congres in Moskou. 'Ik kijk wel uit. Ik heb de criminele activiteiten onthuld van Rakhimov, in het verleden heb ik banden gelegd tussen de Russische Olympiër Smirnov en de georganiseerde misdaad. En dan zou ik die jongens nu thuis opzoeken, in een stad waar de politie een joke is? Ze zullen het zonder me moeten doen.'