Eigen schuld, dikke bult past zieke niet

Minister Hoogervorst vertelt voor zijn definitieve afscheid als minister van Volksgezondheid nog even hoe eerlijk zijn beleid was (Forum, 17 oktober). Zijn betoog is samengevat: chronisch zieken slokken een bovengemiddeld bedrag aan zorgkosten op. De gezonde jongere zonder zorgconsumptie draait ervoor op. Het is logisch hem hiervoor financieel soelaas te bieden in de vorm van een no-claim.

Wij zien het anders. De no-claim was bedoeld als een rem op het gebruik van zorg. Onderzoek leert dat het niet zo werkt. Om zijn beleid te rechtvaardigen, zoekt Hoogervorst andere motieven om instandhouding van de no-claim te rechtvaardigen. Zijn beleid is eigenlijk gericht op een lastenverschuiving, om zijn begroting sluitend te krijgen.

Een dure klantengroep die de minister als voorbeeld opvoert, zijn de reumapatiënten. Zij maken volgens hem deel uit van de 10 procent consumenten die jaarlijks ruim 15 duizend euro per persoon aan zorgkosten consumeren. Het Reumafonds telde dit jaar ruim twee miljoen mensen met reuma. De cijfers zouden de pan uitrijzen als die allemaal 15.000 euro per jaar kostten. Dat bedrag klopt alleen voor de twintigduizend mensen met ontstekingsreuma die de nieuwste medicijnen krijgen, en voor de dertigduizend mensen met artrose die jaarlijks een nieuwe heup of knie krijgen. Verder zijn de kosten veel lager.

Een kleine groep reumapatiënten gebruikt inderdaad dure geneesmiddelen, maar deze mensen hebben hier zo veel baat bij dat zij niet arbeidsongeschikt (meer) zijn. Ergo: deze dure middelen dienen een economisch belang.

De minister maakt een kosten-batenanalyse, terwijl het bij de Zorgverzekeringswet gaat om een verplichte verzekering voor iedereen. Je betaalt voor onvoorziene gezondheidsrisico’s in de toekomst. Daarbij is het samen dragen van risico’s naar draagkracht essentieel. Het gedachtengoed van Hoogervorst ondermijnt dit wijze principe door gezond te plaatsen tegenover ziek. Wie vandaag gezond is, kan morgen onverwacht chronisch ziek zijn. Daarom verzekert iedereen zich in een collectief systeem. Daaraan betalen ook chronisch zieken mee via premies. Daarnaast betalen chronisch zieken gemiddeld 600 euro per jaar aan meerkosten, die hun aandoening met zich meebrengt. Eigen bijdragen betalen zij al sinds jaar en dag.

Hoogervorst neemt aan dat veel chronisch zieken een goed inkomen hebben. Cijfers van het Nivel weerspreken dit. Slechts 18 procent van de chronisch zieken heeft een modaal of hoger inkomen. Het gemiddeld besteedbaar inkomen van chronisch zieken en gehandicapten ligt 400 tot 500 euro lager dan dat van de doorsnee-Nederlander.

Hoogervorst schermt graag met het ‘eigen schuld, dikke bult’-principe. Van veel chronische aandoeningen is echter de oorzaak onbekend. Ook reuma is niet aan eigen ongezond gedrag te wijten. Bovendien zijn volgens het door Hoogervorst zelf geciteerde RIVM er veel aanwijsbare oorzaken voor ongezondheid: genetische aanleg, persoonlijkheidskenmerken, opleidingsniveau, economische situatie en de sociale omgeving. Ongezond gedrag is een maatschappelijk issue dat om een gedegen politieke oplossing vraagt. Heffing van eigen bijdragen voor zorgconsumptie maakt geen deel uit van die oplossing.

Wel delen wij de kritiek van de minister op de huidige systematiek van fiscale compensatie van buitengewone uitgaven. In 2005 profiteerden vijftigduizend mensen die een nieuwe bril aanschaften van de Toeslagen voor Buitengewone Uitgaven (TBU)-regeling, die in principe is bedoeld voor chronisch zieken. Daarmee ging een bedrag van 60 miljoen euro verloren aan niet-chronisch zieken.