'Een verfilming is een soort liefdesbrief aan het boek'

'Regisseren is veel makkelijker dan schrijven', zegt Menno Meyjes (61), zittend op wat kussens in een nis van een Amsterdamse hotelpatio.

Ja?

'Come on! Iedereen lacht naar je, de hele dag. Die camera, die komt op een gegeven moment wel op z'n plaats. Dan heb je de acteurs. Wat ga ik tegen Monic Hendrickx zeggen, behalve: wat zie je er fantastisch uit vandaag schat?'

Rollende lach. 'Oké, de jonge acteurs geef je af en toe een aanwijzing. Maar het is veel makkelijker dan schrijven. Bij De held had ik ook nog het voordeel dat ik altijd even opzij kon kijken naar Jessica (Durlacher, auteur van de oorspronkelijke roman, red.) Oké, give me a good line, dan ga ik even koffie halen.'

Met Het diner (2013), zijn verfilming van de bestseller van Herman Koch, regisseerde Meyjes zijn allereerste Nederlandse speelfilm. Daarop volgde De reünie, naar het boek van Simone van der Vlugt. En nu De held, drie boekverfilmingen op rij.

Durlacher en Meyjes delen de scenariocredit voor De held, de verfilming van Durlachers literaire thriller uit 2012. Daarin keert schrijfster Sara Silverstein (Hendrickx) na een jarenlang verblijf in Amerika terug naar Nederland, waar ze wordt aangevallen door een antisemitische, seksueel gewelddadige stalker die - mogelijk - iets te maken heeft met een verzwegen familiegeschiedenis uit de Tweede Wereldoorlog. Over familiebanden gaat het, en de transformatie van eerste-, tweede- en derdegeneratieoorlogsslachtoffers van weerloos naar weerbaar.

Meyjes werd gevraagd voor de regie, op basis van een eerder geschreven script (niet de bewerking van Durlacher zelf). 'Ik zei: but what does it sound like? Dat is het belangrijkste. Ik moet het horen, de dialoog moet kloppen. Dus ik vroeg Jessica: kun jij niet twee pagina's dialoog schrijven, zoals jij denkt dat die familie praat?'

Dat deed Durlacher. 'Het klikte. Ja zó klinken deze mensen. Ze bezweren hun angsten en ongerustheden door heel veel te praten. Zo'n film zag ik voor me.' Blik op de interviewer. 'We liegen altijd tegen elkaar hè, als we praten. Daar zit spanning in.'

Durlacher was elke dag op de set, op verzoek van Meyjes. 'Toen ik begon als scenarist en het geluk had vrij snel met Spielberg te kunnen werken, zat ik er ook elke dag bij, op de set. Dus tegen Jessica zei ik: kom maar mee.'

Meyjes was altijd een wat mythisch figuur: de man die op jonge leeftijd en zonder ervaring naar Hollywood trok, om daar in razend tempo naam te maken als scenarist. Spielberg koos Meyjes voor de bewerking van Alice Walkers roman The Color Purple; het script van de Nederlander werd in 1986 genomineerd voor een Oscar. Vervolgens schreef Meyjes mee aan Spielbergs' Empire of the Sun (1987) en Indiana Jones and the Last Crusade (1989). Het was ook Spielberg die Meyjes aanmoedigde zelf te gaan regisseren. Tegenwoordig woont de Nederlander in landelijk Engeland, Somerset.

'Ik ben in Nederland nog steeds een buitenstaander hoor', zegt Meyjes. Wat valt hem dan op, als relatieve buitenstaander? 'Vanochtend vroeg iemand - een buitenlander - aan mij: waarom zijn Nederlanders zo geobsedeerd door de Tweede Wereldoorlog? Ik antwoordde: omdat die bij ons onder het chapiter cultureel romanticisme valt. Er bestaat een enorme spanning tussen hoe wij denken over de Tweede Wereldoorlog en hoe het werkelijk was.'

Zou het niet beter zijn als Nederlanders ook eens speelfilms zouden maken over andere oorlogen. Die in Afghanistan, bijvoorbeeld?

'Maar wat is er te zeggen over Afghanistan? Heel weinig. Weet je wat ik zou doen, als ik een film over Afghanistan zou maken?' Meyjes buigt voorover en dempt zijn stem, alsof hij een Hollywoodproducent overtuigt van zijn filmidee: 'Afghanistan? They loved it!'

Dan, weer rechtop: 'Ik ken vrij veel Engelse jongens die daar dienden: ze hadden de tijd van hun leven. Dát zou een taboe kunnen zijn. Het was een goeie oorlog, in die zin. Jij aan de ene kant van het ravijn, de Taliban aan de andere, en dan op elkaar schieten. Great! Mannen vinden oorlog heerlijk. Dat is ongeveer het enige wat je over Afghanistan kunt zeggen, denk ik.

'Kijk, ik ben oud: elke film die ik zie is een commentaar op een eerdere film, ook de films die ik mooi vind. Met De held wilde ik geen film maken over andere films. Er zit veel Breitner in die film, in het kleurenpallet. De held gaat over boeken en schilderijen, over angst. Ik zou het mezelf makkelijker maken als ik gewoon een film maakte over films. Dat gaat erin als koek.'

Meyjes klapt in zijn handen. 'La grande bellezza, fan-tas-tisch! I love it! Heerlijke film. Maar wat is La grande bellezza? Een cumshot-compilatie van Fellini-gevoelens. Al die gevoelens die je ooit had bij Fellini, maar dan met de verhalen eruit gesneden. Misschien is dat de kunst van vandaag, maar het is zo fucking beperkt.'

Wordt literatuur verfilmen onderschat?

'O ja. Zeker.'

Waar moet je op letten als je een boek verfilmt?

'Je moet het boek doen.'

Er zijn ook filmmakers die zeggen: je pikt de kern eruit en daarna werp je het boek zo ver mogelijk weg. Want je maakt een film.

'Soms werkt dat. Maar neem No Country For Old Men. De Coens volgen woord voor woord het boek. Geniale film! Als je Anna Karenina verfilmt, dan doe je dát toch? Doen we nou Anna fucking Karenina of niet? Een verfilming is toch een soort liefdesbrief aan het boek, om het eens ouderwets te zeggen.'

Maken we in Nederland niet uitzonderlijk veel boekverfilmingen?

'Nee. Het is op dit moment overal hetzelfde. Producenten willen een bestaand boek, want ze denken: dan hebben we in elk geval al een fanbase! Dat is het, meer niet. It's not rocket science.'

Spreek je Spielberg nog wel eens?

'Ja, laatst nog in Birmingham. Ik had hem Het diner gestuurd.'

En?

'Hij vond de film heel goed. Ik ga hem De held ook sturen.'