'Een trein is sneller dan je denkt'

Wandelen langs het spoor mag alleen met een bewijs van toegang op zak, te bemachtigen als het examen veiligheid met goed gevolg is afgelegd. Welke afstand moet je bewaren tot een passerende trein, wat betekenen de waarschuwingssignalen van de veiligheidsman, hoeveel volt staat er op de bovenleiding?

Werken langs en op de rails is gevaarlijk. Niet alleen voor spoorwerkers. Ook machinisten lopen risico. Zij zijn steeds vaker doelwit van acties van vandalen. In februari sloeg bij het Gelderse Malden een ijzeren paal tegen de voorruit van een stoptrein. De paal was met prikkeldraad aan een viaduct bevestigd. Sinds februari surveilleren er toezichthouders langs de rails, op zoek naar vandalen en illegale spoorlopers.

Op station Helmond 't Hout staan Leon Lommen en Marco van den Berg klaar voor hun controleroute. De oud-conducteurs werden benaderd voor een proef met toezichthouders langs het spoor en stemden meteen toe. In een ploeg van acht werken ze in regio-Zuid. De diensten zijn zowel 's avonds als 's ochtends en af en toe ook 's nachts. Zo is hun aanwezigheid langs het spoor altijd een verrassing.

In ganzenpas gaat het langs de spoorlijn. Veiligheidsman Ton Bruinsma, in oranje hes, is mee omdat het gezelschap zo groot is. Normaal gesproken lopen de surveillanten in duo's. Als Bruinsma kort op zijn toeter blaast, is een trein in aantocht. Het clubje stapt dan opzij, want op anderhalve meter afstand van de trein ben je veilig.

Volgens Lommen is sprake van een 'rage' in spoorvandalisme, te zien aan de hoeveelheid troep die op het spoor ligt. Dat varieert van blikjes, stenen en muntjes op de rails tot enorme blokken beton. 'Laatst haalde ik een heel hekwerk van de rails', zegt collega Van den Berg.

Maar de mannen speuren vooral naar illegale spoorlopers, want daar stikt het van op het traject Helmond 't Hout-Helmond Centraal. Tussen de twee stations liggen vijf overwegen met slagbomen waar haastige volwassenen en baldadige kinderen het liefst tussendoor 'zigzaggen' . 'Levensgevaarlijk', zegt Van den Berg. 'Een trein is altijd eerder bij je dan je denkt, dat beseffen de mensen niet.'

Ook treffen de toezichthouders geregeld buurtbewoners die via de spoorbaan een sluiproute nemen naar het station . Ook zoiets. 'Als een machinist een spoorloper ziet, moet hij dat melden en is hij verplicht om dertig kilometer per uur te gaan rijden, want je weet nooit of iemand gaat springen', legt Lommen uit. De trein die achterop komt, mag ook niet harder dan dertig. Als de tweede machinist de spoorloper opnieuw in het vizier krijgt, moet ook de volgende trein langzaam rijden. Spoorlopers veroorzaken 10 procent van alle vertragingen.

De toezichthouders hebben voornamelijk een preventieve taak, want bij het zien van de gele hesjes wachten de fietsers in Helmond keurig voor de dichte spoorbomen. Maar Lommen en Van den Berg proberen ook voorbijgangers te waarschuwen. Vaak snappen zij het gevaar niet. Op stickers en flyers met een dreigend naderende trein erop staat: 'Jij spoort niet helemaal! Of denk je nou echt dat je sneller bent?' Veelplegers kunnen op een proces-verbaal rekenen, en op een boete die varieert van 25 tot 95 euro.