Zes vragen
Een streep in het zand van 744 miljoen euro
Wat wordt Nederland precies wijzer van een staatsbelang in Air France-KLM? En dreigt er geen chaos in de bestuurskamer met zo’n machtige partij erbij?
Wilt u dit verhaal liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.
Wat heeft Nederland in handen gekregen?
In tastbaar bezit is de Nederlandse staat eigenaar geworden van bijna 60 miljoen aandelen in Air France-KLM, de Franse moedermaatschappij van Air France en KLM, twee van Europa’s grootste en oudste luchtvaartmaatschappijen. Voor dat aandelenbelang van 14 procent betaalde Nederland 744 miljoen euro. Woensdagochtend, toen beleggers een nachtje hadden kunnen kauwen op de ‘machtsgreep’ van Nederland, waren die aandelen nog maar zo’n 674 miljoen waard. Op de effectenbeurzen van Amsterdam en Parijs daalde de koers van Air France-KLM woensdag namelijk met een kleine 12 procent, volgens analisten omdat de luchtvaartcombinatie onbestuurbaar wordt met een extra zetel in de bestuurskamer.
Is die angst voor bestuurschaos terecht?
De macht van de aandeelhouders is even specifiek als begrensd. Ze mogen zich in principe één keer per jaar bemoeien met de koers en met de grote lijnen. Maar ze kunnen het bestuur niet opdragen hoe dat zijn taken uitoefent. Op basis van het aandelenbelang zou Nederland in de raad van bestuur een extra plek kunnen eisen: Den Haag is er nu al vertegenwoordigd door oud-minister Jaap de Hoop Scheffer. Minister Wopke Hoekstra van Financiën wilde dinsdagavond niet zeggen of hij een extra paar ogen in de bestuurskamer gaat eisen. ‘Daarover zullen we in gesprek blijven met de Franse staat en de onderneming.’ In de raad van bestuur zitten nu naast tien Fransen en een Amerikaan ‘maar’ vijf Nederlanders.
Kan Nederland zijn belang niet nog verder vergroten?
Op zich kan Hoekstra meer aandelen opkopen: hij heeft een miljard euro opzijgezet voor een belang in Air France-KLM. Met de nog resterende 256 miljoen op zak zou de minister bij de huidige koers van 12 euro er nog eens 21 miljoen aandelen kunnen bijkopen, oftewel het belang kunnen uitbouwen tot 19 procent. Dat lijkt de minister niet van plan. Hij zei dinsdag dat het kabinet streeft naar een ‘even groot belang als de Franse staat’ in de luchtvaartcombinatie heeft: 14 procent. Parijs bezit 14,3 procent van de aandelen, maar heeft op aandeelhoudersvergaderingen meer stemrecht dankzij een bepaling in de Franse wet die ‘oudere’ aandeelhouders (partijen die hun stukken langer dan twee jaar in bezit hebben) dubbel stemrecht geeft. Voor de Franse staat komt dat neer op 22,7 procent van de stemmen.
Wat denkt Den Haag dan wel te bereiken?
Hoekstra sprak dinsdag van een ‘extra slot op de deur’ en meer ‘evenwicht in de verhoudingen’. Het Nederlandse belang raakte de laatste jaren ondergesneeuwd, vond de bewindsman, door beslissingen die de positie van KLM en Schiphol ondermijnden. De staatsafspraken die met Frankrijk waren gemaakt na de overname van KLM door Air France, bleken te weinig waarborgen te bieden tegen de afbraak van de luchthaven, aldus Hoekstra. De aandelenaankoop lijkt dus vooral een signaal te zijn aan politiek Parijs: tot hier, en niet verder. De zorgen over de positie van Schiphol leefden al langer. Nederland heeft in 2017 ook al op het punt gestaan om zijn greep op Air France-KLM te versterken, maar toen kon het kabinet niet toeslaan omdat op dat moment Delta Airlines en China Eastern Airlines een belang kochten in de Frans-Nederlandse luchtvaartcombinatie.
Hoe heeft Nederland de afgelopen week wel kunnen toeslaan, in het diepste geheim?
Hoekstra zei dinsdag dat ABN Amro in opdracht van het ministerie vorige week woensdag aandelen is gaan zoeken op de markt – pikant genoeg op de dag dat Air France-KLM zijn jaarresultaten presenteerde in Parijs. Volgens wettelijke regels moet de aanschaf van 0,5 procent van de aandelen binnen vijftien dagen worden aangemeld, en een belang van 5 procent binnen vier dagen. Dinsdag ging Vadertje Staat door die tweede grens.
Geen macht, maar is het belang in Air France-KLM dan ten minste een goede belegging van Nederlandse belastingencenten?
Helaas. Het is jaren geleden dat Air France-KLM een dividend uitkeerde aan zijn aandeelhouders.
De reacties: zoveelste blunder of meesterlijke zet?
Elke partij legt de aankoop van 13 procent van de Air France-KLM-aandelen zo uit dat het precies in het eigen straatje past.
In feite gedraagt de Nederlandse staat zich als een strategisch calculerend hedgefonds à la Elliott, schrijft Koen Haegens over het overheidsbelang in Air France-KLM. ‘Nederland staat aan de vooravond van een heel naar potje Monopoly.’
Ook Peter de Waard is kritisch. ‘De deelname in KLM is pas een allereerste zet in een hernieuwd staatsopkoopprogramma. Het zal ergens eindigen bij een volgende Fokker of RSV.’
Het kabinet als grootaandeelhouder in de luchtvaart: dat gaat schuren als alles blijft draaien om expansie, schrijft Raoul du Pré in het Commentaar.
Op de beurs werd negatief gereageerd op de mededeling van Hoekstra op dinsdag. Beleggers zijn bang voor nationale en tegengestelde belangen. De koers van Air France-KLM kelderde.
