Een schaaktoernooi in Berlijn als een Cubaans verboden hanengevecht

'Het is maar tien uur sporen naar Berlijn', luidt de slotregel van het gedicht dat Ed Hoornik schreef in 1938. Het afgelopen weekend vloog ik er in twee uur heen. Mijn oorspronkelijke reisdoel was om een bezoek te brengen aan het kandidatentoernooi, dat de uitdager moet opleveren van wereldkampioen Magnus Carlsen. Maar hoe graag ik naar de schaakstukken kijk, in Berlijn kun je niet om het verleden heen - daar spuit de geschiedenis als het ware uit elke stoeptegel.

Het begon al bij het binnenrijden, kaarsrecht over Unter den Linden en dan langs de Brandenburger Tor. Onder de blauwe hemel zag Berlijn er blakend uit en ik voelde mij om beurten der Kaiser en der Führer, die thuiskomt na een gewonnen veldslag. Ons hotel lag even verderop aan de Potsdamer Platz, het beroemde plein waar ooit de Muur dwars doorheen liep.

Daar werden mijn grootheidsfantasieën wreed verstoord, want de wekelijkse demonstratie van linkse groeperingen was juist begonnen. Ik zag vlaggen waarop ik de beeltenis van Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht meende te herkennen. Er waren rode vaandels met de hamer en sikkel van de Kommunistische Partei Deutschlands, de Palestijnse vlag werd meegedragen, evenals een vlag in de kleuren van de regenboog.

Enfin, het bekende werk.

Het was ijskoud op het winderige plein en de deelnemers waren duidelijk blij toen de stoet - nog geen honderd in getal - zich in beweging zette, voorafgegaan en gevolgd door een politie-escorte. Ik wilde nog roepen 'Höhere Löhne, niedrige Preise!', wat mijn vader altijd riep als er een demonstratie langskwam, maar je moet het democratisch recht om te demonstreren niet bespotten, vind ik.

Omdat het schaaktoernooi nog niet was begonnen, bezochten wij het Jüdisches Museum, dat ontworpen is door architect Daniel Libeskind. Het is een indrukwekkend gebouw, waarvan de kenners beweren dat het de vorm heeft van een gebroken davidster. Libeskind heeft binnen een poging gedaan om de bezoekers enigszins de ervaring mee te geven van iemand die een concentratiekamp binnentreedt en dat is hem op een vreemdmacabere manier nog gelukt ook.

Wij waren bij ons bezoek in het gelukkige gezelschap van Genna Sosonko, grootmeester van Russische afkomst, die het in 1972 werd toegestaan naar Israël te emigreren en die kort daarna in Nederland terecht is gekomen. Ik ken niemand die zo intens over de Sovjet-Unie kan vertellen. Hij is ook de enige van wie ik het kan verdragen dat hij een mop vertelt.

In de donkere gangen van Libeskind vertelde hij mij deze: 'Nog in Rusland stuit het oprukkende Rode Leger op een dorp, waar de Joden op een verschrikkelijke manier door de SS zijn uitgemoord. De soldaten zijn geschokt, waarop een Russische officier zegt: 'Het is schande wat hier is gebeurd met onze Joden. Maar wacht maar, tot wij in Duitsland zijn, dan zullen wij hun Joden er pas echt van langs geven!''

Ik geef toe dat deze mop niet het optimistisch wereldbeeld van Jesse Klaver weerspiegelt, maar ik moest er erg om lachen.

Later, toen wij over de Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen kwamen te spreken en verwezen werd naar dat YouTube-filmpje waarop je een kandidaat naar woorden ziet happen, zei Sosonko dat hem dit deed denken aan de toespraak die Brezjnev hield bij de Olympische Spelen van 1980 in Moskou. Brezjnev, die al aardig dementerende was, kreeg een papier voor zijn neus en begon het oplezen van zijn toespraak met de uitroep: 'O, O, O!' Waarop de partijfunctionaris, die naast hem stond, opmerkte: 'Dat zijn de drie olympische ringen, kameraad Brezjnev.'

We gingen natuurlijk ook naar het kandidatentoernooi. Het vindt plaats in een spookachtig pakhuis, waarbij de spelers in een stolp van licht zitten en de bezoekers door de duisternis hun weg moeten zien te vinden naar de balustrade, vanwaar je op de spelers kunt neerkijken. Mij deed de opstelling denken aan een verboden hanengevecht dat ik ooit eens heb bijgewoond op het Cubaanse platteland.

Hoewel de achtkamp in Berlijn wordt gehouden, kwam de voorzitter van de Duitse schaakbond vertellen dat zijn land niets met deze armoedige boel te maken heeft en wil hebben.

Wereldschaakbond Fide verkeert in chaos en deze cyclus is geheel in Russische handen gevallen. Ook hier gebeurt niets zonder de onzichtbare hand van Poetin op de achtergrond. Hoofdsponsor is het softwarebedrijf Kaspersky, waarvan de Verenigde Staten onlangs na een Israëlische waarschuwing alle producten hebben geëxcommuniceerd.

Kaspersky Lab ontkent banden te onderhouden met het Kremlin en te werken voor bedenkelijke overheden. Maar als ik vandaag over de sleepwet moet stemmen, zal ik toch even denken aan de onduidelijke types die ik bij het schaken in Berlijn zag rondlopen.