Een op de vijf jongeren overwoog zelfmoord tijdens laatste coronalockdown

Dat blijkt uit het nieuwste kwartaalonderzoek van netwerk GOR (Gezondheidsonderzoek bij rampen). Voor dit langlopende onderzoek naar de korte- en langetermijn gevolgen van de coronapandemie werken het RIVM, Nivel, de GGD en ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum samen.

Bijna zesduizend jongeren tussen de 12 en 25 jaar vulden een vragenlijst in over de periode van december vorig jaar tot en met februari dit jaar. Van hen zei 22 procent er in die periode serieus over nagedacht te hebben een einde aan hun leven te maken. De daad bij het woord voegen is overigens vele malen zeldzamer. Ter indicatie: in 2021 pleegden 237 jongeren tussen de 20 en de 30 suïcide.

Vragen ‘rondom suïcide’

De onderzoekers vroegen ook cijfers op over het aantal huisartsenbezoeken van jongeren ‘rondom suïcide’. Dat was in de eerste maanden van dit jaar 37 procent hoger dan in dezelfde periode in 2019, voor het uitbreken van de coronacrisis. Het gaat zowel om jongeren die zich bij hun huisarts melden met suïcidale gedachten als om ‘zelfdodingspogingen met- en zonder fatale afloop’. Ook in de coronajaren 2021 en 2020 nam het aantal huisartsenbezoeken van jongeren rondom suïcide toe.

De onderzoekers houden een slag om de arm bij deze cijfers. Het gaat om kleine aantallen, die kunnen sterk fluctueren. Nog een belangrijke kanttekening: de enquête onder jongeren is een momentopname. ‘Als we deze vraag nu aan dezelfde jongeren zouden stellen, komt daar waarschijnlijk iets heel anders uit’, zegt Michel Dückers die als bijzonder hoogleraar crises, veiligheid en gezondheid aan de Rijksuniversiteit Groningen meewerkte aan het onderzoek.

Dückers wijst er tegelijkertijd op dat de zorgwekkende cijfers over de mentale gezondheid van jongeren tijdens de pandemie zich opstapelen. Zo steeg het aantal zelfdodingen onder jongvolwassenen vorig jaar met 15 procent. Ook meldden zich vorig jaar 15 procent meer jongeren aan bij de ggz. Uit een langlopend onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bleek onlangs dat van alle leeftijdsgroepen het levensgeluk van jongvolwassenen het hardst daalde tijdens de coronacrisis.

Somberheid en stress

Het kwartaalonderzoek van netwerk Gor bevestigt dat beeld: 43 procent van de ondervraagde jongeren had last van mentale klachten als neerslachtigheid en somberheid, 55 procent had last van stress. Volwassenen (boven de 25) hadden minder klachten, zegt Dückers. ‘Vooral volwassenen van boven de 35.’ Volgens de hoogleraar zou dit onderzoek voor beleidsmakers een signaal moeten zijn dat ze mentale gezondheid onder jongeren ‘aanzienlijk hogere prioriteit moeten geven mocht het coronavirus weer oplaaien deze herfst'.

Psycholoog en suïcideonderzoeker René Diekstra, die niet betrokken is bij het onderzoek, sluit zich daarbij aan. ‘We denken vaak: als je jong bent zijn depressie en suïcidale gevoelens een ver-van-je- bed-show, maar de adolescentieperiode is een gevoelige periode.’

Toch zijn deze cijfers niet uitzonderlijk, zegt Diekstra. Zelf deed hij rond de eeuwwisseling onderzoek naar het mentale welzijn van Rotterdamse middelbare scholieren van 15 en 16. ‘Daaruit bleek dat 1 op de 4 jongeren weleens suïcidale gedachten had. Ruim 1 op de 10 jongeren had die gedachten meer dan eens.’ Dat komt overigens niet standaard uit onderzoeken naar jongeren, zegt de suïcideonderzoeker.

De vraag is volgens Diekstra vooral hoe serieus suïcidale gedachten zijn. Daarvoor geldt dat hoe vaker mensen dit soort gedachten hebben, hoe groter de kans is dat ze er naar handelen. In het onderzoek onder Nederlandse jongeren had de meerderheid suïcidale gevoelens ‘wel eens’ of ‘soms’. Een minderheid had deze gedachten ‘vaak’ (3 procent) of ‘zeer vaak’ (2 procent). Onderzoeker Dückers: ‘Dat vind ik zorgwekkende cijfers.’