Een legertje advocaten op ons dak

Woensdag stond een goede reportage in de krant van correspondent Jarl van der Ploeg, die aan de hand van de grote staalfabriek in Zenica liet zien hoe vervuild de lucht is in Bosnië-Herzegovina. Leest u die vooral terug. Over de juridische kwesties die de krant zich op de hals kan halen met dit soort verhalen, vertellen we u doorgaans niets. Onze zaken zijn ook niet zo heroïsch als het Witte Huis versus Washington Post-uitgever Katharine Graham (de Volkskrant gaf **** voor Steven Spielbergs verfilming). Toch is het goed een keer te vertellen onder welke druk redacties soms worden gezet. In dit geval hebben we het aan de stok met het grootste metaalbedrijf in de wereld, ArcelorMittal, dat brieven met harde eisen en dreigementen laat sturen door een Londens advocatenkantoor.

Net als bij de Washington Post destijds houdt onze uitgever de rug recht. We worden met raad en daad terzijde gestaan door de huisjurist van de Persgroep, de onvermoeibare Marc van Breda. En, belangrijk als partijen ons op kosten jagen, de Persgroep betaalt de rekening. De directie vindt rechtszaken een normaal onderdeel van het werk. Ik ook.

Media dragen een serieuze verantwoordelijkheid: wat we berichten kan grote consequenties hebben voor mensen, instanties of bedrijven. Het is goed dat wij worden gecorrigeerd als we een fout maken. De rechter is de enige overheidsinstantie die dat kan doen. Dat systeem beschouw ik als een hoeksteen van de democratie: zolang journalisten gebonden zijn aan een eerlijke, onafhankelijke toetsing, komt niemand aan de persvrijheid.

Het levert wel veel werk op. Af en toe is het een goede journalistieke kwestie, die ook kan eindigen met een rectificatie onzerzijds. We zijn niet onfeilbaar. Maar veel tijd gaat zitten in bedrijven die met kleine legertjes dure juristen proberen elke kritische publiciteit de kop in te drukken. In onze hoofdredactie houdt Corine de Vries zich hier het meest mee bezig. Dan komt Marc van Breda, die dit voor alle Persgroep-titels doet. En als het tot een rechtszaak kan komen, werken we samen met onze vaste advocaten, Jens van den Brink en Christien Wildeman, naar wier pleidooien ik al een aantal keer mocht luisteren in het beklaagdenbankje.

Sommige bedrijven hebben de gewoonte geen normale reactie te geven op beschuldigingen, maar meteen met advocatenbrieven te komen. Berucht bij Nederlandse media is de telecomprovider Pretium. Die daagt geregeld redacties voor de rechter die de kritiek op hun wervingspraktijken onder ouderen weergeven. Het overkwam ons ook. Deze week won Peter Olsthoorn, een zelfstandig journalist, bij het hof ook in tweede instantie een zaak die Pretium tegen hem aanspande. Het bedrijf gaat in cassatie. Olsthoorn wordt financieel ondersteund door het Persvrijheidsfonds en houdt dapper stand. Maar journalisten weten dus van tevoren dat ze veel geld kwijt zijn als ze kritisch over dit bedrijf schrijven en zullen er misschien van afzien. Dat noemen juristen het 'chilling' effect.

_{Lees verder onder de foto.}

ArcelorMittal gaat ook zo te werk. Zo raakte The Guardian nadat zij over de fabriek in Zenica had bericht, ook al in een juridische strijd verwikkeld met het bedrijf. Onze correspondent vroeg, zoals het normaal gaat, om een reactie op de beschuldigingen over luchtvervuiling van omwonenden en milieu-activisten. Die reactie kreeg hij niet, wij wel een lange brief van het Londense advocatenkantoor. Wij hebben het stuk in het Engels laten vertalen en na doorvragen uiteindelijk wederhoor gekregen. Die hebben wij weergegeven in het artikel, journalistiek samengevat, net als de beschuldigingen. Zo kan de lezer zelf een oordeel vormen.

Donderdag lag er weer een gepeperde brief uit Londen met alles wat we verkeerd zouden hebben gedaan. Schade en gederfde inkomsten zullen op ons worden verhaald. Ook wij zullen wel de gebruikelijke rechtszaak krijgen. U begrijpt dat ik dit stukje eerst even laat nalezen door Marc van Breda.

_{Reageren? p.remarque@volkskrant.nl}