Een dame, en wat voor eentje!

Albright is een zwaargewicht, met uitgesproken ideeën over de rol die de VS op het internationale toneel horen te spelen. Die denkbeelden kwamen het krachtigst naar voren in haar stellingname in de conflicten in het uiteengescheurde Joegoslavië. Een vriendin van de nu zo belaagde Servische machthebber Slobodan Milosevic betoonde zij zich niet.

Vrijwel vanaf het begin van de oorlog in Bosnië was Albright voorstander van militair ingrijpen door de NAVO om een einde te maken aan de Servische agressie tegen Bosnië en aan de 'etnische zuiveringen'. Ze slaagde er op eigen kracht echter niet in Christopher en Clinton voor die optie te winnen; dat lukte pas nadat ze steun had gekregen van Richard Holbrooke, die met een wellicht wat subtielere combinatie van machtsvertoon en overreding dan Albright voor ogen stond de akkoorden van Dayton smeedde.

Meer dan bij Hillary Clinton, wier interesse toch in hoofdzaak uitgaat naar traditionele vrouwelijke thema's als gezondheidszorg en opvoeding, staat Albrights functioneren haaks op de klassieke vrouwenrol. Buitenlandse politiek is haar lust en leven, wat op zichzelf voor een vrouw nog steeds vrij ongebruikelijk is.

Ook is het nogal verrassend dat madam Albright, als Amerikaans ambassadeur bij de VN - vanouds een softe post - hardnekkig pleitte voor het toepassen van geweld. Met dat pleidooi stond ze tegenover de voltallige defensietop, die militair optreden in Bosnië veel te riskant achtte.

Het moeilijkst zal Madeleine Albright het waarschijnlijk krijgen bij het onderhouden van contact in de Arabische wereld en in het Verre Oosten, waar het begrip niet al te groot is voor een vrouw die zich ongeveer even rechtlijnig voortbeweegt als een tank. In het Midden-Oosten is het met name Iraks Saddam Hussein die weinig vreugdevolle herinneringen bewaart aan Albrights felle tegenspel. Ze houdt niet van dictators en als Marie Jana Korbelova iemand niet zo mag, is ze geen poesje om zonder handschoenen aan te pakken. Dat heeft - aanzienlijk minder verdiend dan Saddam en Slobo - ook VN-secretaris-generaal Boutros Boutros-Ghali mogen ervaren. Tact en vrouwelijke charme zijn Albrights favoriete wapens niet.

Maar al kan Madeleine Albright moeilijk tot de bij uitstek zachte krachten worden gerekend, dat betekent niet dat zij een houwdegen tout court is. Wanneer zij zich hard opstelt, is dat in situaties waarin waarden worden geschonden waaraan ze vanuit haar diepste levensovertuiging hecht.

Het begrip 'mensenrechten' en de gedachte dat Amerika de taak heeft actief op te komen voor een vrije, veilige wereld, zijn voor de nieuwe Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken geen rituele uitspraken of oppervlakkige clichés. Het zijn voor de van oorsprong Europese Albright elementaire waarden, die de kern vormen van haar politieke moraal. Dat is verfrissend, inspirerend en zéér Amerikaans.

Zoals de Verenigde Staten waarschijnlijk ook het enige land ter wereld zijn waar een tot Amerikaan genaturaliseerde immigrant het tot minister brengen kan. Op dat punt is Albright overigens geen baanbreekster; de veel minder bevlogen Henry Kissinger ging haar hierin voor. Maar het zal in Nederland - om van Frankrijk, Engeland en Duitsland maar te zwijgen - waarschijnlijk nog wel even duren vóór Hans van Mierlo wordt opgevolgd door een allochtoon.

Met elf jaar kwam de Tsjechische Marie Jana Korbelova naar het land van de onbeperkte mogelijkheden. Ze was een jaar toen, in 1938, de Britse regeringsleider Chamberlain een akkoord sloot met zijn Duitse ambtgenoot Hitler, waarbij Tsjechië aan de genade van de nazi's werd uitgeleverd. Ze was elf toen, in 1948, de communisten in Praag via een staatsgreep een dictatuur vestigden. Dat was voor haar familie het sein om te vertrekken.

Voor haarzelf moet de directe aanraking - als kind - met de twee grote totalitaire stelsels die de politiek van de bijna voorbije eeuw hebben verziekt van existentiële betekenis zijn geweest. Haar wereldbeeld is erdoor gevormd. Dat geldt ongetwijfeld ook voor haar visie op Europa, dat ze veel beter kent dan de meeste Amerikaanse politici.

Een bewonderaarster van de Europese geneigdheid tot Realpolitik is Madeleine Albright niet. Gezien haar biografie zou het ook wonderlijk zijn, als ze niet allergisch was voor business as usual met dictatoriale regimes. De jonge Midden- en Oosteuropese democratieën, die toenadering tot het Westen zoeken, maar daarbij vaak stuiten op een muur van hooghartige onverschilligheid, mogen rekenen op de warme sympathie van deze oud-medewerkster van Vaclav Havel.

Het heeft iets paradoxaals en ironisch dat babyboomer Bill Clinton, wiens boodschap is dat de toekomst telt en niet het verleden, Albright zo'n voorname stem geeft in zijn buitenlands beleid. Want zij hoort tot de mensen voor wie cruciale historische ervaringen van groot belang zijn voor de visie op heden en toekomst.

Wie net als zij gelooft dat het riskant is de toekomst in te gaan zonder herinnering, omdat vergeten demonen gemakkelijker hun come-back kunnen maken, kan met Albrights benoeming op State alleen maar gelukkig zijn.

Anet Bleich