Een condoom van de medicijnman

Daar heeft de Zimbabwaanse nationale vereniging van traditionele genezers, Zinatha, een laboratorium. 'In onze directe omgeving vinden

we zoveel kruiden tegen onze kwalen, waarom zou er niet een zijn tegen aids?', zegt Zinatha-voorzitter Gordon Chavunduka.

Zijn grote droom, de westerse geneeskunst verslaan, is nog niet uitgekomen. 'We hebben heel wat medicijnen ontdekt die de symptomen bestrijden, maar nog geen middel dat het virus zelf vernietigt.'

Chavunduka is kruidendokter en hoogleraar sociologie aan de universiteit van Harare. De meeste traditionele genezers hebben het vak van een familielid geleerd en zijn tevens geestenbezweerders. Chavunduka koos pas na zijn universitaire studie voor het vak.

Hij ging in de leer bij een van de beroemdste kruidendokters van het land, Muvakosi. 'Drie jaar lang trok ik met hem door de wildernis op zoek naar planten. Ik leerde patiënten behandelen. Een geestenbezweerder ben echter ik nooit geworden.'

Chavunduka's dubbelleven heeft de kruidendokters een moderne status gebracht die uniek is in Afrika. De hoogleraar richtte Zinatha op en wist in de jaren tachtig gedaan te krijgen dat de kruidendokters wettelijk werden erkend. Na een soort examen krijgen zij een certificaat. 'Kandidaten komen voor een gesprek. Wij vragen hen naar hun opleiding, welke planten ze gebruiken, hoe ze met patiënten omgaan. We hebben nu in het hele land kantoortjes. Ze bestrijden we de kwakzalverij.'

Er zijn in Zimbabwe ongeveer 40 duizend traditionele genezers, van wie de helft bij Zinatha is aangesloten. De aids-epidemie - in Zimbabwe is naar schatting een kwart van de bevolking seropositief - heeft hen een nieuwe rol gegeven. 'We werken in de aidsvoorlichting samen met de gewone artsen en verplegers. Naar onze dokters wordt beter geluisterd, want zij hebben groot gezag, vooral op het platteland.

'In het begin waren er medicijnmannen die beweerden dat ze aids konden genezen. Sommigen verdienen veel geld aan de ziekte omdat de wanhopige mensen alles wilden betalen. Wij kwamen naar buiten met een

verklaring dat het een leugen was en maanden onze leden om zulke charlatans aan te geven. Nu horen we dat soort beweringen nauwelijks meer.

'In ons laboratorium, dat overigens erg simpel is, onderzoeken wij de

effectiviteit van planten en mengsels. Ik heb zelf ongeveer vijfhonderd geneeskrachtige kruiden tegen allerlei ziekten onderzocht

en een handboek aangelegd. De genezers geven hun geheimen niet graag prijs, dat is trouwens bij de westerse farmaceutische industrie niet anders. Bij het zoeken naar een medicijn tegen aids merken we gelukkig weinig weerstand, omdat het een nieuwe ziekte is.

'De meeste patiënten komen naar ons. Ze voelen zich na een behandeling meestal een stuk beter. Maar we zeggen dat het tijdelijk is, dat de ziekte zal terugkomen.

'Onze belangrijkste rol is voorlopig het verstrekken van condooms. Zinatha organiseert cursussen voor traditionele genezers om het gebruik uit te leggen. Ze nemen dozen condooms mee naar hun dorpen. De Zimbabwanen houden niet van condooms. Als ze die van een verpleger

krijgen, gooien ze de condooms vaak weg. Maar als je hem van een medicijnman hebt gekregen, dan kijk je wel uit, dan doe je hem om!'

Wim Bossema