Een bestuurspost, een verhuurd vakantiehuis? Tweede Kamerleden overtreden eigen regels over bijbanen

Volgens het tv-programma hebben 21 Tweede Kamerleden verzuimd een nevenfunctie te vermelden in het openbare register van de Kamer. Andere parlementariërs gaven wel hun functie op, maar niet hoeveel ze ermee verdienden. Na vragen van Zembla pasten 14 Kamerleden hun opgave in het register aan.

De gevallen lopen uiteen, van FvD-partijleider Thierry Baudet, die zijn BV voor inkomsten uit boeken en lezingen verzweeg, tot GroenLinks-nestor Bram van Ojik, die penningmeester blijkt van een coöperatie die een huis bezit in Frankrijk. Van opzet lijkt niet altijd sprake: Mark Snoeren (VVD) gaf niet door dat hij een skicomplex in Nieuwegein bezit, volgens zijn partij omdat hij was vergeten het opgaveformulier dubbelzijdig in te scannen.

Sommige nevenfuncties raken aan het Kamerwerk zelf. Maurits von Martels (CDA) maakte zich als woordvoerder toerisme hard voor het verspreiden van buitenlandse toeristen over heel Nederland, weg van de overvolle Amsterdamse grachten. Hij liet onvermeld dat hij met zijn vrouw een bed & breakfast runt in Overijssel. In zijn verweer stelt het Kamerlid dat de onderneming volledig op naam van zijn vrouw staat. Toch staat op de eigen website dat het echtpaar Von Martels de b&b samen bestiert.

In andere gevallen is de grens van het moreel betamelijke minder gemakkelijk te trekken. Volgens hun eigen regels moeten de Kamerleden alle belangen opgeven ‘die redelijkerwijs als relevant kunnen worden beschouwd’. Horen daar ook de inkomsten uit de verhuur van onroerend goed bij? In dat geval zit Pia Dijkstra (D66) fout. Zij liet onvermeld dat ze mede-eigenaar is van een luxe hotelappartement in Limburg, dat te huur wordt aangeboden.

Ook Lisa Westerveld gaf de de verhuur van haar tweede huis niet op. Politiek is dat sowieso saillant: haar partij GroenLinks is zeer kritisch op de verhuur van huizen door particulieren, omdat het zo voor starters onmogelijk zou worden om een eigen huis te kopen.

‘Risico op politieke deals’

Deskundigen roepen de Tweede Kamer al jaren op om zelf in discussie te gaan over die grijze gebieden, en voor eens en altijd te bepalen wat wel en niet mag. Veel Kamerleden, in andere kwesties nooit om een stevige reactie verlegen, verstommen echter als het op de eigen geldzaken aankomt. Over de hoogte van het wachtgeld of reiskostenvergoedingen hebben de meeste partijen het liever niet, laat staan over de bijbanen die ze erop nahouden.

In het openbaar register moeten de Kamerleden weliswaar hun nevenactiviteiten melden, maar tot voor kort was er niemand die dat controleerde. Al sinds 2013 hamert de Europese corruptiewaakhond GRECO op strengere regels en vooral beter toezicht op de naleving ervan. In september dit jaar maakte de Kamer daar eindelijk werk van. Een meerderheid stemde in met een aangescherpt reglement én het optuigen van een onafhankelijke commissie die klachten mag beoordelen.

Transparency International Nederland (TI-NL) juichte die stappen toe, maar twijfelt aan de effectiviteit. Uiteindelijk blijft het laatste woord namelijk aan de Kamerleden om hun collega's te berispen, iets waar zij zich eerder huiverig voor hebben getoond.

Er bestaat een reëel risico op ‘politieke afwegingen en deals’, zei TI-NL-directeur en voormalig D66-Kamerlid Lousewies van der Laan vorige maand. Van der Laan pleitte voor het versterken van de onafhankelijke toezichthouder, door deze de macht te geven om de integriteit van Kamerleden doorlopend te onderzoeken en zelf sancties op te leggen.