Echte tanden

Het mag een wonder heten dat Rodney Fox afgelopen november zijn 71ste verjaardag kon vieren: na een haaienaanval in 1963 waren - onder andere - zijn aorta en zijn milt bloot komen te liggen, een long opengescheurd en al zijn ribben gebroken.

Voor Fox bleek dit het begin van een levenslange fascinatie die ertoe leidde dat hij als een van 's werelds meest bekende haaienexperts meewerkte aan honderden expedities. Geen wonder dat Spielberg de Autraliër inschakelde om voor Jaws aanvullend materiaal te verzamelen van echte witte haaien, toen zijn mechanische haai Bruce het regelmatig liet afweten - hoewel Fox aan de andere kant van de wereld woonde en Spielberg zelf niet bij het draaien aanwezig kon zijn. Maar dat was niet het enige dat de klus lastig maakte.

'Bruce was 10 meter. De grootste haai die wij konden vinden was 5 meter - de gemiddelde lengte. Dus moesten we er vanwege de schaal voor zorgen dat al het andere in beeld half zo groot was: de boot, de duikerskooi, en ook de mens die daarin moest. Dus kwam er een Amerikaanse acteur met dwerggroei over.'

'Hij was alleen bang voor haaien én hij kon niet duiken. Ik ontmoette hem op een feestje. 'Moet ik de lucht onder water naar binnen zuigen, of wordt dat naar binnen gepompt?', vroeg hij. Ik kon het niet geloven: dit moest wel uitlopen op een ramp.'

'In een van de meest spectaculaire scènes van de film is die kleine duiker helemaal niet te zien. Een haai raakte verstrikt in de stalen kabels waarmee de duikerskooi aan de boot bevestigd was. Hij worstelde zo om zich los te maken dat de kraan naar een kant boog en op de bodem kapot viel.

'We hadden het allemaal gefilmd: spectaculair materiaal. Maar waardeloos natuurlijk zonder een mens in die kooi. Wij probeerden het mannetje vervolgens nog in het water te krijgen, maar die sloot zich op in zijn slaapkamer en schreeuwde: 'Hier betalen ze me niet genoeg voor!'

'De beelden vond Spielberg uiteindelijk zo goed dat hij het script er voor omgooide: eigenlijk zou niemand een aanval van de haai overleven, maar omdat er alleen een lege kooi te zien was, schreef hij dat de duiker ontsnapt was.'

'In Amerika hadden ze ook bedacht dat ze beelden wilden van een haai met kogelwonden. Die moesten dan gemaakt worden met rode verf, en die kon ik dan aanbrengen met een spons die aan een stok was gebonden. Maar verf en water gaat natuurlijk niet samen. Dus hadden wij hier bedacht om lippenstift te gebruiken. Het was mijn taak om, half uit de boot hangend, drie rode stippen op de haai aan te brengen, terwijl we die zo hoog mogelijk lieten happen naar een groot stuk tonijn.'

'Dat resulteerde in anderhalf uur stress en doodsangst. En toen was het eindelijk klaar. De haai deed nog drie rondjes rond de boot en zwom vervolgens weg. Nooit meer gezien, geen beeld van gemaakt.'

'Uiteindelijk heeft weinig van het door ons gefilmde materiaal de film gehaald. Juist die echte beelden maakten duidelijk hoe onecht de mechanische haai eruit zag.

'Ik heb me weleens schuldig gevoeld voor het meewerken aan Jaws. Nadat ik zelf een aanval had overleefd, dachten mensen dat ik wraak zou willen nemen, dat ik zo veel mogelijk haaien wilde ombrengen. Maar ik wilde juist een beter begrip kweken.

'Wat ik me vooral niet realiseerde destijds, is dat de film zo ontzettend populair zou worden, en dat mensen zo moeilijk het verschil zien tussen documentaire en fictie. Ik dacht dat ze wel zouden inzien dat haaien niet de krankzinnige menseneters waren zoals ze hier werden afgeschilderd. Achteraf pas zag de schrijver van het boek, Peter Benchley, bij ons in een aquarium voor het eerst een echte witte haai. Hij was er stil van. 'Als ik dit eerder had geweten, had ik het boek nooit kunnen schrijven', zei hij toen.'

'En toch heeft Jaws mijn missie geholpen, uiteindelijk. Die film heeft bij veel mensen interesse gewekt in de dieren waar ze normaal gesproken niet over zouden nadenken. Het stimuleerde research en studie. Het heeft de witte haai wel wereldwijd op de agenda gezet.'

undefined