Dwars door China 23: Militaire parade

'Wij mogen van de politie geen buitenlanders in ons hotel toelaten'. Vier keer achtereen horen we hetzelfde verhaal als we in Ili een bed voor de nacht zoeken. Keurige zakenhotels, vriendelijke receptionistes, maar vragen naar het waarom van de weigering heeft geen zin.

Het mag niet, punt uit. U moet bij het grote staatshotel zijn.
Peperduur, inderdaad. Helaas.

Ili, of Yining, zoals de stad in het Chinees heet, is de derde stad van China's grote westelijke grensprovincie Xinjiang, na Urumqi en Kashgar. Ruim een half miljoen inwoners wonen er op een vruchtbare plateau in de Hemelbergen, een uurtje rijden van de grens met Kazachstan.

Er klopt iets niet aan Ili. Op het eerste gezicht lijkt het een opgeruimde, moderniserende stad zoals er zovele zijn in China. Rond het Volksplein staan de bekende overbemeten staatsgebouwen, her en der verrijzen nieuwe torenflats, er worden oude wijken afgebroken dat het een lieve lust is, in de vroege ochtend staat een cohort vutters op het plein buig- en strekoefeningen te doen.

Colonne
Doorsnee China, kortom. Maar dan duikt in de loop van de ochtend opeens een colonne pantserwagens op. En nog een colonne. En nog een. De luiken open, de boordschutters achter grote machinegeweren die strak in het gelid schuin omhoog wijzen.

Er volgt een stoet vrachtwagens die met rode spandoeken zijn behangen. De laadbakken zitten vol jonge soldaten, lachend alsof ze op schoolreisje zijn. Het zijn allemaal Han-Chinezen.

'Harmonieuze ontwikkeling van Xinjiang', staat er op de doeken. Het is propagandataal voor 'Waag het niet het Chinese gezag te tarten, anders maken we korten metten met jullie'. Vandaar de militaire parade: Ili is van oorsprong een Oeigoerse stad met een rebels verleden.

Vijftien jaar geleden opende het Chinese Volksbevrijdingsleger hier het vuur op demonstranten die protesteerden tegen de executie van activisten die naar onafhankelijkheid voor hun Oeigoerse geboortegrond streven.

Golf van repressie
Volgens officiële lezing vielen er negen doden, andere bronnen houden het op meer dan honderd slachtoffers. Een golf van repressie volgde: meer dan 1600 mensen werden opgepakt op verdenking van staatsgevaarlijke activiteiten. Een kleine tweehonderd zouden zijn geëxecuteerd.

Ruim acht miljoen Oeigoeren zijn er in Xinjiang - dat lijkt heel wat, maar door gestage migratie worden ze in aantal inmiddels overvleugeld door Han-Chinezen. Peking heeft zich vast voorgenomen zijn greep op het verre westen stelselmatig te vergroten, met een mix van miljardeninvesteringen, migratie en repressie.

Vandaar het militaire machtsvertoon in de straten van Ili, en al die uitbundige nieuwbouw. Tienduizenden Han-Chinezen trekken jaarlijks naar de Nieuwe Grensprovincie. Kolonisten, zijn het feitelijk. Niks kolonisten, wij ontwikkelen Xinjiang, bezweert Peking.

's Avonds, dwalend door de straten bij het Volksplein, komen we in een Oeigoers restaurant terecht waar een grote familie de komst van een nieuwe baby viert. Tafels beladen met spijzen, er wordt gedanst, een orkestje speelt liedjes die klinken naar Turkije, naar het Midden-Oosten. Even lijkt het of je in een ander land bent.

Volgende keer: de bulldozer erin

_{Hans Moleman is correspondent voor de Volkskrant in China. Hij maakt een afscheidsreis door het land en doet daarvan verslag op Volkskrant.nl}