'Dun de overdreven riante basiszorg uit'

Afgelopen winter stond ik voor de keus wel of geen speciale laserbehandeling te willen voor een complicatie van de oogziekte waaraan ik lijd. Op een oogartsensite las ik dat die laser op korte termijn wel aardig resultaat gaf, maar op de wat langere termijn niet. Bovendien werd door de behandeling extra schade aan het netvlies toegebracht.

Niet doen dus, besloot ik. Ik vond het wel weer heel verwonderlijk dat deze behandeling in het basispakket van de ziektekostenverzekering zat. Zo'n behandeling die een heel klein poosje een heel klein beetje helpt, die zou toch in de aanvullende verzekering horen - waar iedereen die over het algemeen enthousiast is over de medische techniek zelf extra voor kan betalen?

De Kunduz- of Lentecoalitie wil 1,6 miljard bezuinigen op zorg, maar heeft dat bedrag nog niet precies ingevuld. Ik heb een suggestie. Een fors deel van de ziekenhuiszorg en de medicijnen valt in de hierboven beschreven categorie 'het helpt een klein poosje een klein beetje'. Al die zorg zou van het basispakket moeten verhuizen naar de aanvullende verzekering.

Pillen
Voorbeelden? Antidepressiva - we geven er jaarlijks 45 miljoen euro aan uit - helpen, afgezien van het placebo-effect van het pillen slikken, alleen een klein beetje bij zeer ernstige depressiviteit. De pillen hebben vervelende bijwerkingen als angst, gejaagdheid en libidoverlies. Ze zetten soms aan tot zelfmoord. Mensen die ermee stoppen kunnen door het lint gaan. Ze horen dus beslist niet in het basispakket: weinig nut en veel iatrogene (door de behandeling veroorzaakte) schade.

Slaappillen helpen maar twee weken om te slapen en geven daarna overdag gevaarlijke sufheid die valpartijen met dure gebroken heupen oplevert. Verslavend zijn ze wel. Terecht zijn ze in 2009 uit het basispakket gehaald. Uit onderzoek van het Nivel blijkt dat ze sindsdien een stuk minder worden voorgeschreven. Die kant moeten we dus op met zorg die weinig helpt en veel schade doet.

Overgangsmedicijnen zijn decennialang massaal voorgeschreven terwijl er al die tijd vermoedens waren over een slecht uitpakkende balans van het prettige effect en de bijwerkingen. Overgangshormoontherapie vergroot het risico op borstkanker. Ze had nooit in het basispakket opgenomen moeten worden.

Een halve eeuw lang zijn bij alle kinderen de amandelen geknipt: nutteloos. We hadden veel eerder kunnen beslissen deze operaties niet meer standaard te verzekeren. Nu nog steeds worden hernialijders geopereerd: nutteloos, rust nemen pakt op termijn beter uit.

Ritalin moet ook uit het basispakket. Ik heb als muziekdocent vele ritalinslikkers gezien die mét pil net zo'n stoorzender waren als zonder. En wat weten we over de effecten van het voeren van Ritalin op de onvolgroeide hersentjes?

Pillen tegen hoge bloeddruk en plaspillen voor mensen wier bloeddruk zou normaliseren als ze gewicht zouden verliezen horen ook niet in het basispakket, net zo min als al die andere operaties en pillen voor mensen met overgewicht bij wie afvallen de remedie zou zijn.

Een gevoelige kwestie is de oncologie. Chemotherapieën en bestralingen voor mensen met uitgezaaide kanker vallen in de categorie 'het helpt een poosje een beetje'. De tijd van leven die hiermee wordt gewonnen, wordt wel steeds langer. Dat is een argument om de meest succesvolle behandelingen in het basispakket te houden. Maar de oncologie blijft bij bezuinigingen ten onrechte altijd buiten schot. Oncologen behandelen nu door tot de laatste snik, ook bij mensen met bruine vingers van het roken.

Vijftien jaar geleden al zei de Leidse oncoloog Cleton tegen me in een interview dat hij weleens chemo gaf aan een patiënt die daardoor geen dag langer zou leven, gewoon omdat hij het niet over z'n hart kon verkrijgen om te zeggen: ik kan niets meer voor u doen. Chemotherapie wordt dan een vorm van stervensbegeleiding, concludeerde ik destijds. Minder oncologische krachttoeren in het basispakket zou de oncoloog ondersteunen bij de boodschap: doorbehandelen is zinloos.

Zorgverzekeringen
De uitdunning van het basispakket die ik bepleit, lijkt een hopeloos ingewikkelde taak voor het college voor zorgverzekeringen (CVZ) en politici. Maar het kan wel. Verzekeraars zijn al twintig jaar bezig met instrumenten om de 'kosteneffectiviteit' van nieuwe zorg te beoordelen. Denk maar aan de trechter van Dunning uit 1992. Daarmee werd bepaald dat alleen noodzakelijke en effectieve zorg in het basispakket mocht.

Selecteren op grond van het afwegen van de kosten, de baten en de bijwerkingen, is dus niets nieuws. Maar, in de praktijk wordt er wel heel soepel getrechterd, onder invloed van patiëntenbeweging en farmaceutenlobby.

Het voorstel van Rutte en zijn Catshuisonderhandelaars om ons voor elk recept dat we afhalen bij de apotheek 9 euro eigen bijdrage te laten betalen, is eenvoudiger uit te voeren. Ik vind het een uitstekend voorstel, maar het is veel gezonder, voor de maatschappij en voor ieder afzonderlijk, om het basispakket te ontdoen van behandelingen en medicijnen die veel kosten, weinig helpen en veel schade geven.

^{Renée Braams is Neerlandica, muziekdocente en columniste. Dit artikel stond vrijdag in de Volkskrant.}

undefined