Drie minuten om 'je ding' te doen

ROTTERDAM - Als het feest is afgelopen gaat iedereen staan, maar zij blijft zitten. Vierduizend 'doorsnee Nederlanders' applaudisserend om haar heen - prinses Beatrix pakt een blauwe ballon vast die uit het dak van Ahoy naar beneden is gekomen, en slaat hem majesteitelijk weg.

Het is een dankfeest van de 'gewone mens', zo wordt voor, tijdens en na de show gezegd, maar voor de aardigheid zijn er ook wat ongewone mensen bij. 'We gaan geschiedenis schrijven', zegt presentatrice en musicalster Chantal Janzen enthousiast. Maar de avond gaat niet over Beatrix en haar geschiedenis, niet over de jonge vrouw die op televisie vertelde dat ze moeite had met het ambt van staatshoofd en die wist dat het niet anders kon en het daarom had 'verinnerlijkt'. Niet over Claus, Friso, Bernhard, Apeldoorn. De avond gaat over de trots die de gewone en ongewone mensen voelen voor hun land, voor zichzelf en voor de vrouw die, soms tegen de tijd in, haar Huis fier overeind hield.

Het programma lijkt wat dat betreft op een gecondenseerde koninginnedag: ook hier trekken landgenoten vlot aan haar voorbij. Er vallen niet veel woorden. 33 acts in anderhalf uur, strak geregisseerd ten dienste van de televisiecamera's en de 2,5 miljoen kijkers; ze hebben allemaal 3 minuten om hun ding te doen en doen dat met overtuiging en in een uitgekiende samenstelling. Er is hard nagedacht over de optredens en hun volgorde, als was het een tafelschikking voor een koninklijke lunch - wie zit naast wie, zijn we niets vergeten, stoten we niemand voor het hoofd? Hoge en lage cultuur knap in elkaar gevlecht: Bach en rap, allochtoon en autochtoon, boeren en asielzoekers, freejazz en pop, Enkhuizer schippersliederen en conga's van Curaçao, musical en moderne dans. Alles samengesmolten in een perfecte Endemolproductie, een Holland's got talent voor 'de moeder van Nederland'.

Het is Nederland zoals het zichzelf graag ziet: smetteloos en niks en niemand uitgesloten. Het is ook wat Nederland tijdens de regeerperiode van Beatrix is geworden: een emotiesamenleving.

Humberto Tan vertelt over de Bijlmerramp: 'U kwam, en het zorgde voor verbondenheid.'

Erica Terpstra: 'Ik heb nooit iets tegen u mogen zeggen vanwege het protocol, maar ik doe het nu: u bent een kanjer!'

En dan begint de vooraf ingestudeerde wave.

Aandacht voor de gewone mens: het is altijd de pijler geweest onder het Nederlandse koningshuis, dat nog maar twee eeuwen bestaat en geregeld met de vrees moet leven dat het een keer is afgelopen. Op 12 november 1918, tijdens de 'roode week', probeerde Pieter Jelles Troelstra een socialistische revolutie te ontketenen; een paar dagen later werd zijn poging gesmoord in een feest op het Haagse Malieveld en in een rit van koningin Wilhelmina met haar kleine Juliana, wuivend naar het volk.

Voor Beatrix begon het in 1980 met rookbommen en rellen in Amsterdam, maar 34 jaar later ligt haar land er heel anders bij. Ahoy is vanavond overtuigd oranje. De zaal zit net zo vol verwachtingsvolle eerbied als Amsterdam tijdens de inhuldiging van Willem-Alexander. Geen wanklank is er die dag gevallen. Beatrix heeft het, als dat de juiste term is, gered: de familie is populairder dan ooit, het estafette- stokje is doorgegeven, de koning werkt hard, net als zijn koningin; het lijkt erop dat de monarchie is gegroeid in plaats van geërodeerd. Ze mag de ballon tevreden van zich afslaan.

De show in Ahoy is een kwartiertje onderweg als minister-president Mark Rutte (@minpres) een tweet verstuurt: 'over dankbetuiging, Prinses Beatrix: Nederland denkt met warme gevoelens terug aan regeerperiode van Koningin Beatrix #Beatrixbedankt.' Dat kan niet, iemand heeft dat uit zijn naam gedaan, want Rutte zit naast de prinses te kijken naar een optreden van de jonge popzangeres Anne Verhart uit Tweede Exloërmond. Afgesproken werk waarschijnlijk, en dat in verkiezingstijd - ook de premier en zijn communicatiedeskundigen kennen ongetwijfeld het belang van de gewone mens.

Rutte krijgt het per kerende post terug, als beeldend kunstenaar Jeroen Henneman (die Beatrix in 2000 vereeuwigde in een van franje ontdaan, menselijk portret) het podium op loopt, haar toespreekt en de premier kalm maar luid een sneer geeft: 'Had de rest van de regering deze liefde voor de kunst ook maar gevolgd.'

Een politiek statement - het kan allemaal vanavond. Voor wie dat wil is zelfs in het programmaboekje een statement te zien van het organiserend comité, waarin veel ondernemers zitten: glimmende pagina's met inhaakadvertenties van de bedrijven die het dankfeest sponsoren: Bavaria, Audi, Boskalis, Achmea, Siemens, Rabobank, ING ('bedankt dat we u al die jaren bij ons mochten dragen', onder een afbeelding van een euro). Koningshuis en bedrijfsleven, ze vormen de ruggegraat van de maatschappij.

Maar daar gaat het niet om. Het gaat om straatzanger Ron uit Almere, B-boy Redouan uit Giessenburg, volkszanger Dick uit de Jordaan. En dan is er Bach, en dan is er ballet en dan is er politieman Hans uit Rotterdam die een lied zingt. En dan is er de kapster Monique uit Apeldoorn die een aria zingt en dan is er Humberto Tan.

Wat er wordt gezegd, gezongen en uitgebeeld gaat soms over Beatrix maar vooral over Nederland. Misschien is dat de reden dat de prinses als het feest is afgelopen voorzichtig wadend door de ballonnen de coulissen zoekt. Even houdt het publiek de adem in: gaat ze ons wat zeggen? Wat zal ze ons gaan zeggen? Ze doet het niet.

Erica Terpstra

undefined