Draconische maatregelen en haast onneembare hordes tekenen de weerzin tegen olympische ‘vreemdelingen’ in Tokio

Het Japanse persbureau Kyodo kwam de voorbije week met een opvallend groot nieuws over de Olympische Spelen. Ze zouden niet afgelast worden. Het was een verbijsterend bericht. Niemand had na al die maanden van onzekerheid, met weliswaar een morrende Japanse bevolking maar een vastberaden Japanse regering, nog rekening gehouden met zoiets als afgelasting.

Het doorgaan van de met één jaar vertraagde Zomerspelen van Tokio was een zekerheid: voor de Japanse regering, voor de moederorganisatie, als ook het Internationaal Olympisch Comité IOC. De Spelen van Tokio zouden deze keer niet de afgelaste Spelen van Tokio worden, zoals dat in 1940 gebeurde, als gevolg van de Tweede Wereldoorlog.

De berichtgeving door de Japanse media tekent de weerzin van het land tegen het binnenlaten van tienduizenden vreemdelingen. Door het gebrekkige niveau van vaccinaties, iets boven de 16 procent van de bevolking, is er vrees voor een uitbraak met grote getallen. Dit weekend werd in het olympisch dorp, uitgerust met een speciale coronakliniek, een eerste besmettingen vastgesteld. Ook onder de bevolking van Tokio zelf, met zijn 14 miljoen inwoners, loopt het aantal gestaag op.

De angst, die zich vertaalt in draconische maatregelen en haast onneembare hordes, zal op 8 augustus tijdens de slotceremonie waarschijnlijk leiden tot de vraag waarom deze Spelen zo nodig door moesten gaan. Het wordt de komende weken een kat-en-muisspel tussen de Japanners en de buitenlandse bezoekers. In een historische setting die zijn weerga niet kent.

Economisch mirakel

Hoe anders was de sfeer in 2013, bij het binnenhalen van het miljardenevenement. Toen, in Buenos Aires, was het feest bij de Japanse delegatie. In 2020 zou de pijn van de verwoestende tsunami van 2011 definitief achter de rug zijn. Dat was allemaal in nagedachtenis van 1964, bij de Happy Games, zoals die destijds genoemd werden. Japan was herrezen, na de grenzeloze vernietigingen die de Tweede Wereldoorlog, besloten met kernbommen op Hiroshima en Nagasaki, als slotakkoord hadden gekregen. Liefst 39 procent van het land was dakloos, eenderde van alle fabrieken kapot, drie miljoen doden. Maar Japan presenteerde zich als het economische mirakel.

Zo was het ook uitgestippeld voor 2020, maar de covidpandemie verhinderde dat. Toen de Spelen in maart vorig jaar definitief waren uitgesteld en later met precies een jaar vertraging toch weer waren vastgesteld, kwamen de twijfels. De steun van de Japanse bevolking brokkelde in rap tempo af. Daar was maar één antwoord op, verklaarde Thomas Bach, de Duitse voorzitter van het IOC, vorige week in Japan. ‘Als wij onzekerheid hadden geventileerd, was het een selffulfilling prophecy geworden.’

Het doorzetten, tegen de zin van 80 procent van de Japanse bevolking, is een verplichting aan de sporters, betoogde Bach. ‘We zullen onze atleten nooit in de steek laten’, verklaarde de Duitser plechtig. ‘Met een afgelasting zouden we een hele generatie sporters verloren hebben.’ Hij riep het Japanse volk op de sporters een warm welkom te geven.

Verzekeringsgeld

De IOC-chef zei dat er gemakkelijker opties waren geweest dan 650 miljoen dollar extra uit te trekken voor het doorgaan van de Spelen. Om van de enorme financiële inspanning van Japan maar te zwijgen. Die beloopt een (officieel) bedrag rond de 15 miljard dollar. Bach: ‘Heus, het gemakkelijkst was stoppen, ons verzekeringsgeld innen en ons vervolgens richten op de volgende Spelen, Parijs 2024.’

Dat valt te bezien. De olympische topsport is een industriële onderneming. Sporters zijn professionals, betaalde beroepssporters, zoals in Nederland waar honderden mannen en vrouwen met de zogenaamde A-status een gegarandeerd salaris en een onkostenvergoeding ontvangen. Die professionals worden geworven, gekneed en hoogwaardig begeleid om in het olympische medailleklassement de positie van een land aan te geven. Het is een prestigieuze race, meestal bepaald door de Verenigde Staten, met soms een uitschieter voor een organiserend land (China en Groot-Brittannië).

Van al de ingepompte miljarden, ergens aan de top betaald door een Amerikaanse tv-zender als NBC dan wel Discovery of Eurosport, profiteren ook de internationale federaties van de 28 originele olympische zomersporten. Zij hangen grotendeels aan de navelstreng van het IOC. De afdracht in miljoenen heet retributie.

De Duitse website Sport & Politics dook na het vooruitschuiven van Tokio 2020 in de financiële posities van de federaties. De grote drie, atletiek, zwemmen en turnen, ontvangen elk 40 miljoen dollar uit de olympische opbrengst. Categorie 5, golf, moderne vijfkamp en rugby, krijgt nog 14 miljoen. Vijftien van de 28 federaties zijn fors (35 procent) tot bijna volledig (95) afhankelijk van de IOC-geldstroom. Zie daar de enorme drang om het olympische feest van Tokio koste wat het kost door te zetten. Zelfs het uitroepen van de noodtoestand, vier keer reeds (de huidige zelfs tot 22 augustus), kon daar geen verandering in brengen.

Met het afkondigen van de actuele noodtoestand, voor Tokio en aangrenzende prefecturen als Chiba, Saitama en Kanagawa (31 miljoen), kwam wel de echte klap. Buitenlandse toeschouwers waren al niet welkom, maar de stadions blijven ook (grotendeels) gesloten voor Japanse fans. Meer dan 4 miljoen kaarten waren door hen besteld. Omtrent 800 miljoen dollar moet terugbetaald worden.

De Stille Spelen

Zo zullen de Spelen van 2021 van de Corona Spelen de Stille Spelen worden. Roy Tomizawa, een Japans-Amerikaanse auteur, die een hartstochtelijk boek over Tokio 1964 schreef, kwam op zijn website The Olympians met een poëtische waarneming van de aanloop van de Spelen. ‘Het publiek is gering, zoals vereist; de aanmoediging is verstomd, als vereist; maar de show zal doorgaan, als vereist.’

Tomizawa was met een olympische gymnast van 1964, de 83-jarige Shuji Tsurumi, bij de olympische toorts-loop. Normaliter is dat een enorme opwarmer voor het enthousiasme van het gastland. Maar het rennen met het olympisch vuur is vervangen door de zogenaamde ‘toorts kus’. Tomizawa: ‘De atmosfeer is onderkoeld. De sporters zullen straks hetzelfde ervaren. Welkom bij Tokio 2020, de Stille Spelen.’

Het presteren voor lege tribunes lijkt de sporters niet uit te maken. Aan hen is het verhaal van de Overbodige Spelen niet besteed. Het olympische goud gaat boven alles. Ze zijn intussen gewend aan de kale coulissen, na een goed jaar van nul publiek. Lidewij Welten, sterspeler van het Nederlands hockeyelftal, haalde de schouders op, toen haar gevraagd werd naar die handicap. ‘We hebben alles al gehad de voorbije tijd. Wel publiek, half publiek, geen publiek. Doe dit er ook nog maar bij. Ik vind er niets meer van. Ik zie het wel. Het doet er niet toe. Ik ben allang blij dat we mogen gaan en dat we mogen gaan spelen. Alles eromheen vul ik in als randzaken. Tuurlijk is het ’t leukst met publiek, maar is het er niet, dan is het er niet.’

Van de zo verheven gepresenteerde verbroedering der volkeren, vormgegeven door het gedeelde verblijf in het olympisch dorp, zal in Tokio nauwelijks tot geen sprake zijn. Er zijn daarnaast strikt gescheiden routes voor sporters, officials en media. Medailles worden niet omgehangen, maar door de winnaars van een dienblad gepakt en om de eigen hals geplooid. Na 48 uur moet de deelnemer het land uit zijn. Vriendschap is niet eens meer een bijproduct.

Publiek zal de sport slechts via het een scherm tot zich nemen. De 100 meter sprint, het erkende hoofdnummer van de atletiek, in een Olympisch Stadion met 68 duizend leeggebleven stoeltjes: hoe hol zal het startschot klinken? De openingsceremonie van aanstaande vrijdag, met duizend vips als bevoorrechte kijkers, zal een bevreemdend non-spektakel zijn.

De Nederlandse chef de missions Pieter van den Hoogenband en Esther Vergeer noemden het onlangs nog dapper de Kintsugi Spelen. Het staat voor de Japanse ambachtskunst om gebroken aardewerk te lijmen met goud en zilver. Het gelijmde resultaat blijft je sterker bij dan de originele borden of vazen. De sporters zouden in staat zijn van de gebroken dromen van 2020 een bijzonder geheel in 2021 te maken.

In lijn daarmee verliep de voorbereiding op de Spelen, van deelnemers en de daarbij behorende internationale omgeving, ook in brokken en stukken. De hordes van beveiliging en gezondheidsbewaking die de Japanse organisatie opwerpt, allemaal uit vrees voor ongebreidelde import van het covidvirus, zijn door de andere communicatiestijl regelrechte hindernissen. De apps Ocha en Cocoa die dienst moeten doen worden digitaal vervloekt.

Lange vragenlijst

De olympische comités stelden eigen Covid Liaison Officers (CLO’s) aan. Ook de media ontkomen daar niet aan. Veertien dagen voor vertrek naar Tokio moet dagelijks de temperatuur worden opgenomen. Twee PCR-testen zitten in de tas, plus een officiële geschreven eed en een indrukwekkend lange vragenlijst, de zogenoemde questionnaire. Het leidt tot ergernis en frustratie. De entree tot de Spelen was nog nooit zo lastig. De gemiddelde doorstroomtijd op de luchthaven is vijf uur.

De toeloop van buitenlanders, omtrent zestigduizend in getal, is uiterst beperkt. Gewone bezoekers, de familie, vrienden en fans zogezegd, zijn immers niet welkom. De bestuurders en vips kunnen eveneens thuisblijven. Ook het peloton van mediamensen is ongeveer gehalveerd. Het waren er origineel 8.400; het zullen er bij aanvang van de Spelen, komende vrijdag, 4.600 zijn.

Dat kan de bedoeling zijn geweest van de hele Operatie Hindernis. Het zullen, zo schreef de erkende olympische criticus Jens Weinreich van Sport & Politics, deze keer ‘de pure TV Spelen’ worden. Zij brengen het geld in, een miljard of 3 totaal; zij beheersen het publiek.

Wie – om professionele redenen – naar Japan is afgereisd moet op de blaren zitten. De eerste drie dagen, en vervolgens met een interval, dienen speekseltesten afgenomen te worden die op tal van plekken ingeleverd kunnen worden. De Spelen vangen aan met drie dagen verplichte isolatie. Slechts met een bewaker in de nek kan er een kort bezoek aan een aanpalende mini-supermarkt gebracht worden. Er mag twee weken geen gebruik worden gemaakt van het openbaar vervoer, contact met de lokale bevolking buiten de olympische stadions is verboden.

Sommigen zullen op 8 augustus de vloek van Weinreich nazeggen: ‘IOC FY.’