Dorpsmolens zijn de toekomst van windenergie

Het probleem is dat windmolens worden gezien als een soort besmettelijke ziekte, zegt Jos Duindam, windmolenondernemer in Pingjum in Zuidwest-Friesland. 'Het idee is: windenergie mag niet worden verspreid over het landschap, maar moeten zoveel mogelijk op één plek worden geconcentreerd.'

Dat lijkt misschien logisch in de strijd tegen de horizonvervuiling. Met in feite is het dom, vindt hij. Er bestaat immers één bewezen effectieve manier om omwonenden géén bezwaar te laten maken tegen het plaatsen van windmolens, zoals nu wel massaal gebeurt. En dat is door dorpen en lokale gemeenschappen de kans te geven zelf iets aan die wind te verdienen.

Dat dit werkt, bewees Duindam zelf met de Stichting Dorpsmolen Pingjum, die eigenaar is van 7,75 procent van de aandelen van een windpark met vier grote windturbines aan de A7 net buiten het Friese dorp. De turbines liggen nota bene in het zicht van de locatie in het IJsselmeer waartegen actiegroepen vrijdag actievoerden.

Zulke acties zijn er in Pingjum nooit geweest, en datzelfde geldt voor de elf andere Friese 'dorpsmolens' waarvan lokale gemeenschappen direct financieel profiteren. Weliswaar was daar in de jaren negentig ook niet iedereen blij met de plaatsing van de eerste windturbines, maar dat is gaandeweg veranderd sinds de voetbaljeugd oefendoelen kreeg, de muziekvereniging nieuwe instrumenten, de spelletjescommissie een nieuw springkussen en de kaatsvereniging een bijdrage voor de jubileumpot.

Van de opbrengst van daarna gebouwde, hogere turbines aan de A7 kregen school en dorpshuis zonnepanelen, zonneboilers en een warmtepomp, waardoor die gebouwen nu energieneutraal zijn. In een enquête was vooraf 68 procent voor de bouw van die molens. Duindam: 'En dat waren echt niet alleen mensen die voor duurzame energie zijn.'

In de Zeeuwse gemeente Tholen is een vergelijkbaar plan de maak. Vorig jaar verlaagde de gemeente de onroerendezaakbelasting van een tiental woningen in Sint-Philipsland na de komst van vijf windturbines. Maar toen enkele huizen werden verkocht, bleek van waardedaling geen sprake - zoals trouwens ook was voorspeld. Toch zijn de bewoners sceptisch, want aan de andere kant van Sint-Philipsland zijn nog eens 35 windmolens gepland, in het water bij Krammersluizen.

Daartegen wordt nog geprotesteerd door de stichting 'Windmolens nee'. Maar niet lang meer, denkt wethouder Peter Hoek (SGP). Er komt een 'windfonds' waaruit burgers binnen 500 meter van de windmolens een korting kunnen krijgen van 100 procent op hun elektriciteitsrekening. Op honderd meter afstand wordt de korting 80 procent. Ook komt er een fonds voor de gemeente zelf. De totale afdracht is 3 miljoen over twintig jaar.

'De stichting overweegt haar naam nu te veranderen', zegt Hoek. 'Men ziet een gouden kans voor de gemeenschap.'

Een directe relatie tussen molen en baten voor de gemeenschap is belangrijk, zegt Jos Duindam in Pingjum. Van het beoogde windpark in het IJsselmeer krijgt de gemeente Makkum ook een deel van de opbrengst, 'maar degenen die het grootste nadeel verwachten, zien daarvan weinig terug. Het verzet komt vooral van de recreatieondernemers in Makkum, Workum en Hindeloopen. Of hun angsten terecht zijn, weet ik niet. Maar dat het dorp als compensatie een mooi bedrag krijgt, speelt voor hen geen rol.'

Veel lokale bestuurders lopen achter de feiten aan, zegt Martijn Messing, bestuurder van de Verenigde Energie Coöperaties Noord-Brabant en betrokken bij een windinitiatief in het Brabantse Dongen. 'Ze realiseren zich niet dat met windmolens veel winst kan worden gemaakt, en dat die winst afkomstig is uit de hogere energierekening die alle burgers samen betalen. Een gemeente die een vergunning weggeeft aan een commerciële ontwikkelaar, geeft dus een groot kapitaal van haar lokale bevolking weg.'

En vaak is het al te laat. Alleen waar gemeenten nog eigen grond bezitten, is nog ruimte voor nieuwe plannen, zegt hij. 'Negentig procent van de grondposities is al vergeven en bij ongeveer de helft daarvan is ook al vergunning verleend', schat hij.

'Maar er zijn positieve uitzonderingen. In Tilburg, Moerdijk en Waalwijk hebben de gemeenteraden gezegd: als er windmolens komen, dan moeten ze door de lokale gemeenschap worden geëxploiteerd.'

undefined