Doorwerken tot je 65ste is gezond: de tijd vliegt voorbij

Op hun verjaardag drinken Finse werknemers niet alleen een borrel. Eerder op die gedenkwaardige dag praten ze standaard met hun chef over hun mogelijkheden op de langere termijn. Een gebruik waar Nederlandse bedrijven een voorbeeld aan kunnen nemen, vindt Ed Nijpels, voorzitter van Regiegroep GrijsWerkt.

Het Nederlandse bedrijfsleven heeft nog een lange weg te gaan. Slechts de helft van de werkgevers doet iets aan leeftijdsbewust personeelsbeleid, blijkt uit een deze week gepubliceerd onderzoek in opdracht van de Regiegroep. Deze commissie, die wordt betaald door het ministerie van Sociale Zaken, moet bedrijven stimuleren ouderen aan het werk te houden.

Doorwerken tot je 65ste, is een oplossing voor veel problemen. Zo ziet de VVD in langer doorwerken de oplossing voor de vergrijzingsproblematiek. Zo blijft de AOW betaalbaar. Werkgeversorganisaties zien het als antwoord op de dreigende krapte op de arbeidsmarkt.

Hoewel een hele rits platforms, intermediairs en werkgroepen komt met handvatten hoe je doorwerken kunt stimuleren, is het nog steeds niet populair. Slechts vier van de tien werknemers tussen de 55 en 65 jaar gaat dagelijks naar zijn werk. Daarvan haalt een fractie de eindstreep: zo’n 8 procent van de werknemers werkt tot zijn 65ste verjaardag. Jongeren zijn evenmin te porren voor een leven lang werken. Nijpels: ‘Uit een enquête blijkt dat studenten denken dat ze met hun 52ste met pensioen kunnen.’

Dat hadden ze gedroomd. ‘De schaarste op de arbeidsmarkt is ditmaal niet tijdelijk, zoals een paar jaar geleden. De huidige krapte is structureel. De komende twintig jaar zal de arbeidsmarkt gespannen zijn als gevolg van vergrijzing en ontgroening’, zegt Nijpels. ‘Werkgevers die geen leeftijdsbewust personeelsbeleid voeren om hun werknemers aan het werk te houden, hebben over een paar jaar een flink probleem. Bepaalde sectoren zoals de metaal en de techniek, onderwijs en de gezondheidszorg zullen het eerst te kampen krijgen met grote personeelstekorten.’

Bij werknemers begint het besef door te dringen dat het steeds moeilijker wordt de baas vroegtijdig uit te zwaaien. Dit heeft het kabinet bereikt met het schrappen van de fiscale ondersteuning voor prepensioen. Ondernemers laten zich minder makkelijk sturen. ‘Het is moeilijker werkgevers te bewegen oudere werknemers langer in dienst te houden’, zegt Nijpels. Toch zullen werkgevers wel moeten: binnen vijf jaar is een op de drie werknemers een 50-plusser.

Nijpels heeft desalniettemin nog een hoop missiewerk te verrichten. ‘Er zijn veel misverstanden en vooroordelen over oudere werknemers in omloop. We hebben ze stuk voor stuk bekeken, onderzocht en ontkracht. Zo zijn ouderen niet vaker ziek dan hun jongere collega’s. Als ze ziek zijn, zijn ze wel vaak langer ziek, maar dat leidt niet tot een hoger ziekteverzuim. Verder zijn 45-plussers vaak nul-verzuimers, werknemers die nooit verstek laten gaan. Qua productiviteit doen ouderen ook niet onder voor jongeren, mits je ouderen voldoende bijschoolt.’

Ondernemers hoeven evenmin bang te zijn voor te hoog oplopende loonkosten. ‘Bij de meeste werknemers vlakt de loonstijging rond hun 45ste af. Bijvoorbeeld doordat ze aan het eind van hun loonschaal zitten’, aldus VVD’er Nijpels (56), die commissaris van de koningin in Friesland is.

Een ander vooroordeel dat de ronde doet, is dat oudere werknemers niet bestand zijn tegen stress. Daarom nemen sommige bedrijven allerlei goedbedoelde maatregelen om de werkdruk te verlichten. Dat kan averechts werken. ‘Oudere werknemers ontzien, leidt juist tot stress omdat ze onvoldoende worden uitgedaagd’, aldus Nijpels.

Grotere bedrijven zijn doorgaans voortvarender dan kleine bedrijven met het nemen van maatregelen om te voorkomen dat ouderen de werkvloer voortijdig verlaten. Ze hebben een afdeling personeelszaken die de leeftijdsopbouw in de gaten houdt en die gesprekken kan voeren over de loopbaanmogelijkheden op de langere termijn.

Erik Jan van Dalen, senior adviseur bij TNO Arbeid, ziet dat letten op leeftijd soms leidt tot praktische maatregelen die ook in het belang zijn van het bedrijf. Zo stelde medewerkers van de afdelingen logistiek en distributie van een farmaciebedrijf voor elkaar te helpen in piektijden. Bij het verzorgingstehuis Regina Pacis in Arnhem worden teams samengesteld uit jongeren en ouderen. ‘Dat lost veel roosterproblemen op’, aldus Van Dalen. ‘Ouderen hebben moeite met tillen en houden niet van nachtdiensten, terwijl jongeren juist beter kunnen tillen en geen bezwaar hebben tegen onregelmatige diensten.’

Kleine en middelgrote bedrijven hebben het moeilijker. ‘Voor een bedrijf met drie werknemers is het buitengewoon moeilijk leeftijdsbewust beleid te voeren’, zegt Nijpels. MKB-Nederland reikt aangesloten kleine en middelgrote bedrijven instrumenten aan om oudere werknemers langer in dienst te houden.

Bijvoorbeeld het zogeheten Kroonplan. Dit is een leidraad voor een gesprek over de laatste fase van de loopbaan. Als zo’n gesprek niet wordt gevoerd, zal de werknemer wellicht op eigen houtje beslissen eerder te stoppen met werken. Handig voor de werkgever: een lijst met zaken die je gaat missen als je stopt met werken. ‘Werk houdt u actief en draagt bij aan welbevinden en gezondheid.’ En: ‘In werk dat bij u past, kunt u opgaan. De tijd vliegt voorbij en dat is prettig.’

Alle werknemers zullen te maken moeten krijgen met leeftijdsbewust personeelsbeleid. Nijpels: ‘Het begint al als je mensen aanneemt. Als een werkgever weet dat een stratenmaker bijvoorbeeld zijn werk niet langer dan vijftien jaar kan volhouden, moet hij al denken hoe hij dat gaat oplossen.’

Ondanks de weerbarstige werkelijkheid beginnen werknemers zoetjesaan te wennen aan het idee dat ze niet meer rond hun 60ste kunnen stoppen. Dat blijkt uit een donderdag gepubliceerd onderzoek van adviesbureau Ernst & Young. Ruim de helft van de ondervraagde werknemers denkt tot zijn 65ste te moeten blijven werken. Afgezet tegen de 8 procent die dat nu doet, is dat een forse verschuiving. ‘Als mensen de daad bij het woord voegen, zou dat een revolutie op de arbeidsmarkt zijn’, aldus Marnix van Rij, partner bij Ernst & Young.