PostuumJan Bardoul (1936-2022)
Door Jan Bardoul (1936-2022) kregen tientallen Holocaust-slachtoffers een gedenksteen
Jan Bardoul kon als geen ander zijn weg vinden in archieven. Hij achterhaalde gegevens van tientallen slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, met als resultaat zeventig gedenkstenen. Hij overleed op 5 augustus, op 86-jarige leeftijd.
Een paar jaar geleden sprak Jan Bardoul op de Dodenherdenking in Heerlen over het veel te korte leven van een 5-jarig Joods jongetje. Bardoul was zijn naam tegengekomen tijdens zijn archiefonderzoek en was erin geslaagd dat leven te reconstrueren.
Pauline Bardoul kan zich goed herinneren hoeveel indruk dat op de aanwezigen maakte. Alle kwaliteiten van haar vader kwamen daarin samen. Weinigen konden zo goed hun weg vinden in archieven en weinigen waren zo goed in staat papier tot leven te wekken.
De Volkskrant portretteert bekende en minder bekende Nederlanders die onlangs zijn overleden. Suggesties: postuum@volkskrant.nl
Het is aan Jan Bardoul te danken dat dat jongetje en 69 andere Joodse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog nooit vergeten zullen worden. Namens de stichting Lodewijk Foijer achterhaalde hij al hun gegevens. Dat resulteerde in zeventig gedenktekens, zogenoemde Stolpersteine, in Heerlen en Hoensbroek.
De eerste Stolperstein, ‘struikelsteen’ in vertaling, verscheen in 2007 in het Nederlandse straatbeeld. De Duitse kunstenaar Gunter Demnig was daarmee tien jaar eerder in Berlijn begonnen als herinnering aan de Holocaust. De straatstenen, waarop persoonlijke gegevens zijn aangebracht, worden voor het laatste woonhuis van de slachtoffers gelegd.
Het is een secuur werk om al die gegevens terug te vinden en vervolgens te verifiëren. Dat was Jan Bardoul wel toevertrouwd. ‘We werden er wel eens crimineel van’, zegt Leo Niessen, destijds de voorzitter van de stichting Lodewijk Foijer. ‘Dan leek alles rond te zijn en dan kwam Jan toch weer met iets aanzetten.’
Hoe Jan Bardoul, overleden op 5 augustus, zo betrokken raakte bij het lot van zijn Joodse stadsgenoten weet eigenlijk niemand. Maar de Duitse bezetting had grote indruk op hem gemaakt. Pauline: ‘Hij vertelde er vaak over.’ Dat hij met zijn oudste zus over straat liep, dat opeens het luchtalarm afging en dat ze een veilig heenkomen moesten zoeken.
Uiteindelijk zou zijn hele familie de Tweede Wereldoorlog overleven, en dat is nogal wat voor een gezin met in totaal tien kinderen. Gelukkig wel, want Jan Bardoul was boven alles een enorme familieman. Met al zijn zussen en broers, hoe ver ook over de wereld uitgewaaierd, hield hij nauw contact. ‘En dat familiegevoel heeft hij ook op ons overgebracht’, zegt Pauline Bardoul.
Ze koestert de herinnering aan de innige relatie die haar vader had met haar oudste kleinkind. ‘Dat was zo mooi om te zien, hoe dol die twee op elkaar waren.’ Niessen herinnert zich Bardouls vaste kaartavond met zijn broer en schoonzus. ‘We konden Jan altijd lastigvallen, maar niet op donderdagavond.’
Voordat Jan Bardoul al zijn energie stak in het lot van Joodse oorlogsslachtoffers, was hij verkeersschout. Dat was als volgt gegaan: aanvankelijk stond Bardoul voor de klas als leraar Engels, maar dat was in een tijd dat er sprake was van een lerarenoverschot in plaats van een tekort. Daarom besloot Jan Bardoul er een studie rechten aan vast te plakken.
Na voltooiing leidde dat, in combinatie met zijn voorliefde voor auto’s (Pauline: ‘Mooie auto’s’), tot de aanstelling als verkeersschout. Dat is een niet meer bestaande functie bij het Openbaar Ministerie, destijds bedoeld om de officier van justitie te ontlasten.
Verkeersschout Bardoul nam zijn functie buitengewoon serieus. De politie kon hem altijd bellen, want hij wilde ter plekke kennis nemen van overtredingen en misdrijven. Gevolg was wel dat Jan Bardoul de fiets meed. Fietsen vond hij gevaarlijk.
