Profiel
Doodstraf voor Saif al-Islam Kadhafi. Wie is 'Kadhafi junior'?
Saif al-Islam, de tweede zoon van de overleden dictator Kadhafi, is door de rechtbank in Libië veroordeeld tot de doodstraf. De aanklacht tegen Saif al-Islam behelsde onder meer moord, verkrachting en het onderdrukken van vreedzame protesten tegen het bewind van zijn vader in 2011. Ooit gold hij als de hoop van het westen op een vrij Libië. Wie is Saif al-Islam Kadhafi?
De voormalig Libische dictator Muammar Kadhafi, die in oktober 2011 werd gedood, had zeven zonen, maar zijn tweede zoon gold als diens verwachte opvolger. Saif speelde een toonaangevende rol in het regime van hun vader en gold als de rechterhand van Muammar. Hij was circa tien jaar terug het jonge gezicht van het regime van de Kadhafi-clan en actief in transacties en onderhandelingen met buitenlandse mogendheden.
In 2010 omschreef The New York Times Saif al-Islam nog als 'het westersgezinde gezicht van Libië en symbool voor de hoop op hervorming en openheid'. De aan de London School of Economics gepromoveerde Saif al-Islam gold als hervormer binnen de regerende Kadhafi-clan in Libië en de man die Libië weer salonfähig maakte in de internationale wereld.
Saifs naam betekent 'zwaard van de Islam'. Hij was een hervormer met goede internationale connecties die werd gezien als het brein achter de beëindiging van Libië's nucleaire en chemische wapenprogramma. In 2004 werden daardoor de Amerikaanse en Europese sancties tegen Libië opgeheven. De voormalige Britse premier Blair had daarop een ontmoeting met zijn vader, kolonel Kadhafi. Saif probeerde via zijn Kadhafi-foundation meer persvrijheid en een grondwet door te voeren.
Binnen zijn familie botste hij met conservatievere leden. In 2008 meldde persbureau AP dat Saif de politiek wilde verlaten en dat hij 'geen uitleg over deze beslissing' had gegeven. Hij ontkende onenigheid met zijn vader te hebben. 'Ik heb besloten me niet in staatsaangelegenheden te mengen', zei hij op tv. 'In het verleden deed ik dat wel vanwege de afwezigheid van instituties.' Hij zei dat hij zijn vader niet zou opvolgen, omdat politieke macht 'niet overerfbaar is, zoals een boerderij'.
Kadhafi junior
Hij veranderde razendsnel van gedaante toen de opstand tegen zijn vader, kolonel Moammar Kadhafi, uitbrak in februari 2011. Hij gaf persconferenties waarin hij waarschuwde dat de rebellen zouden worden vernietigd. Hij noemde de opstandelingen 'ratten'. 'Kadhafi junior' probeerde de opstand hard neer te slaan.
In augustus 2011 sloeg hij op de vlucht. Saif ontsnapte op 19 oktober aan een NAVO-bombardement, de dag voordat zijn vader na veertig jaar heerschappij werd opgepakt in zijn geboortestad Sirte. In de laatste dagen zou hij nerveus en zenuwachtig zijn geweest, bang om hetzelfde lot te ondergaan als zijn door de rebellen omgebrachte vader.
Hij werd op 19 november dat jaar, een maand na de dood van zijn vader, gepakt op de vlucht door de woestijn naar Niger. De 43-jarige Saif zit sinds die tijd in hechtenis in Zintan, een stad in de Nafusa-heuvels op 135 kilometer ten zuidwesten van Tripoli. Daar waakt de lokale Zintan-brigade over hem, een van de sterkste milities, die sinds de val van Kadhafi in grote delen van Libië de orde handhaven. De milities uit Zintan speelden een grote rol bij de val van Kadhafi.
Op de hoorzitting kon Saif niet aanwezig zijn. De rechtszaak wordt gehouden via een videoverbinding met Zintan. De Libische regering is er niet in geslaagd de Zintan-brigade te overreden de verdachte over te brengen naar de hoofdstad, waar al een cel voor hem in gereedheid is gebracht. De brigade zou Saif willen houden als politiek wisselgeld.
Het Internationaal Strafhof
De onenigheid over het verblijf van Saif in Zintan is een van de redenen voor het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag om weinig vertrouwen te hebben in de Libische rechtsgang. Ook het strafhof wil de man berechten. Hij wordt verdacht van misdrijven tegen de menselijkheid, gepleegd tegen Libische burgers in de weken na het begin van de volksopstand in diverse Libische steden. Het ICC betitelde hem als feitelijk premier.
Het ICC wil dat hij voor berechting wordt overgebracht naar Den Haag. Het ICC waarschuwde vorig jaar dat Libië niet in staat is om een eerlijke procesgang te garanderen. De zwaarst mogelijke straf bij het Strafhof is levenslang.
Saif al-Islam is volgens het ICC in gevangenschap slecht behandeld. Hij is 'fysiek aangevallen' en tandheelkundige zorg wordt hem onthouden, hoewel hij pijn aan zijn gebit heeft. Xavier-Jean Keïta, advocaat bij het OPCD, de afdeling van het Strafhof die toeziet op de bescherming van de rechten van verdachten, meldde in 2012 dat Saif 'in totaal isolement' zou verblijven. Waar de fysieke aanvallen precies uit bestonden, deelde hij niet mee.
Saif al-Islam zou in eerste instantie misleidende informatie hebben gekregen over de aanklachten tegen hem. Volgens Keïta was hem aanvankelijk verteld dat het onderzoek alleen betrekkelijk onschuldige feiten betrof, zoals het niet hebben van een vergunning voor kamelen en voor het exploiteren van een visboerderij. Pas toen het ICC verzocht om uitlevering, zouden ook ernstige misdrijven in de aanklacht zijn opgenomen.
