Donner: maatwerk nodig voor compensatie gedupeerden van toeslagenaffaire

Dat concludeert de commissie-Donner, die in de afgelopen maanden onderzocht hoeveel ouders getroffen zijn door de inmiddels zo omstreden fraudejacht van de Belastingdienst. De commissie legt de schuld voor die ontspoorde jacht grotendeels in de Tweede Kamer.

De gewraakte werkwijze van de Belastingdienst was ‘niet uniek, maar ook zeker niet normaal’, stelt Donner. Alleen in de jaren 2014, 2015 en 2016 ging het echt mis. De commissie schat dat zo'n 1800 ouders in 22 fraudezaken in die jaren op een ‘mogelijk vergelijkbare manier’ zijn getroffen door de kinderopvangtoeslagaffaire als de 300 ouders waarvan vorig jaar al werd vastgesteld dat ze benadeeld waren. In de jaren voor 2014 is er slechts een ‘enkel dossier’ aangetroffen waarin de Belastingdienst de regels overtrad en dus over de schreef ging.

In veel andere gevallen werden wel ‘aanzienlijke bedragen’ teruggevorderd, maar daar voerde de Belastingdienst gewoon de wens van de Tweede Kamer uit. Die was jarenlang volledig gericht op fraudebestrijding en niet op maatwerk, benadrukt Donner. ‘Als niet aan alle voorwaarden was voldaan, verloor men alle aanspraken en moest het hele bedrag worden terugbetaald. Matiging was er niet bij. Dat waren de wettelijke bepalingen. Daardoor zijn veel gezinnen in financiële moeilijkheden geraakt.’

Het gevolg is volgens de commissie dat het nu voor de overheid heel moeilijk is om met een groot gebaar alle klagende ouders te compenseren. ‘We kunnen de geschiedenis niet overdoen. We kunnen niet terugdraaien wat de wetgever uitdrukkelijk zo heeft bepaald.’ Dat zou alleen kunnen met een wetsvoorstel, dat met terugwerkende kracht het eerdere beleid herstelt. Maar dat gaat veel tijd kosten.

Beter is het volgens de commissie om ouders individueel de mogelijkheid te geven alsnog bezwaar te maken tegen ‘disproportionele terugvorderingen’ die hen in de afgelopen jaren hebben getroffen. Dat geldt dan in elk geval voor ouders die meer dan 10 duizend euro per jaar moesten terugbetalen of die door de terugvordering in grote financiële problemen zijn gekomen. Zo’n individuele schaderegeling biedt volgens Donner de beste garantie dat mensen ‘gericht en snel’ worden geholpen.

Eerder concludeerde dezelfde commissie al dat de Belastingdienst circa driehonderd ouders die in 2014 klant waren bij het Eindhovense gastouderbureau Dadim een forse schadevergoeding moet betalen. De dienst zette hun kinderopvangtoeslagen stop omdat zij van fraude werden verdacht, maar voor die verdenking was in veruit de meeste gevallen geen enkel bewijs.

De afdeling Toeslagen benaderde de ouders ‘structureel vooringenomen’ en stond amper open voor de mogelijkheid dat zij niets misdaan hadden. De belastingambtenaren van het fraudebestrijdingsteam CAF waren geobsedeerd door de jacht op fraudeurs en blind voor bewijzen van onschuld. ‘Ouders kregen geen duidelijke informatie over wat er van hen werd verwacht en kregen geen kans onregelmatigheden te herstellen, zodat zij nauwelijks aan deze aanpak konden ontsnappen. Iedere ouder werd negatief en vooringenomen behandeld.’

Onlangs maakte verantwoordelijk staatssecretaris Van Huffelen al bekend dat de verder afhandeling van de toeslagenaffaire nu wordt gedaan door een speciale crisisorganisatie. Het kan nog zeker een jaar duren voordat alle gedupeerde ouders hun geld terug hebben.