'Dokter, het heeft nu lang genoeg geduurd'

Geen noodgrepen

Na het lezen van René den Oudens stuk over euthanasie ('Niet de wet maar geweten geeft doorslag bij euthanasie', O&D, 19 november) ben ik blij te lezen dat hij met een goed gevoel terugkijkt op het overlijden van zijn vader.

In de hele discussie rondom dokter Tromp lees, hoor en zie ik hoe de gemoederen verhit raken, onder dokters en (toekomstige) hulpvragers, dan wel patiënten en hun familieleden.

Ik ben sinds dertien jaar huisarts. Ik voel me niet gehinderd door richtlijnen in het uitvoeren van palliatieve zorg of euthanasie, sterker nog, ik word erdoor geholpen. Tevens is het in Utrecht aanwezige Palliatieteam 24 uur per dag voor dokters bereikbaar. Vooral bij ingewikkelde stervensfasen voel ik me hierdoor erg gesteund.

Los van deze richtlijnen, voor iedereen toegankelijk via pallialine.nl, ben ik veel in gesprek: met de stervende en zijn of haar naasten. Ik durf te stellen dat dit, samen met de ondersteuning van richtlijnen en het Palliatieteam en een liefdevolle wijkverpleegkundige, ervoor zorgt dat ik nooit de noodgrepen nodig zal hebben, die dokter Tromp gebruikte. Het geweten hoeft geen rol te spelen in een waardig levenseinde.

Irene Groenewegen, huisarts te Utrecht

Ondenkbaar

Het vastleggen van euthanasie in wetgeving heeft ervoor gezorgd dat artsen nu doortastend kunnen optreden wanneer er sprake is van onomkeerbaar lijden en wanneer er een euthanasieverklaring is. Dat is zowel voor de patiënt en zijn familie als voor de arts een zegen. Daar mogen we in Nederland trots op zijn, maar dat moeten we wel zuiver houden.

Mocht er geen verklaring zijn, dan zijn er tegenwoordig tal van mogelijkheden om pijn adequaat te bestrijden. Maar het is in zo'n situatie ondenkbaar dat een arts ingaat op het verzoek van de familie of 'het ook anders kan'. In mijn rijke ervaring als intensivist heb ik dat verzoek diverse keren gekregen en niet altijd in vleiende bewoordingen. 'Dokter, het heeft nu lang genoeg geduurd' is meestal de basis van alle verzoeken, met uitschieters als van zoonlief: 'Ik moet die vergadering van 10.00 uur in Den Haag nog wel halen'. Nooit ben ik op die verzoeken ingegaan, maar altijd heb ik de familie proberen te laten begrijpen dat de dood komt wanneer die komt. Uiteraard werd adequate pijnbestrijding en sedatie wel voortgezet.

Dat vergt van verpleegkundigen en artsen een grote inspanning, maar het is de moeite waard. Bijna ieder familielid, ook zoonlief, was mij achteraf dankbaar. En ook ik als arts kan mezelf recht in de spiegel aankijken.

Het zou een ramp zijn wanneer geweten en familie het tijdstip van de dood gingen bepalen.

H.J. Haisma, Groningen, gepensioneerd anesthesioloog/intensivist

Impulsen

Het verhaal van Den Ouden geeft te denken. Zijn stelling is dat hoe meer we in wet en regelgeving vastleggen, hoe minder daadkrachtig artsen zullen handelen. Hij besluit met een mooi Dylan-citaat: to live outside the law, you must be honest. Eerlijkheid en barmhartigheid als vanzelfsprekend gevolg van wetteloosheid?

Op 19-jarige leeftijd maakt hij het sterfbed van zijn vader mee waarbij de bevriende arts Rick - buiten de huisarts om - de patiënt veel morfine toedient en ten slotte een dodelijke spuit met een euthanaticum geeft. We lezen niets over de diagnose en waarom de huisarts dan geen adequate pijnstilling gaf. Morfine was in die tijd - 1985 - echt niet taboe als pijnstilling, weet ik uit ervaring: ik ben 35 jaar huisarts.

Euthanasie was niet echt taboe, maar er bestond geen wettelijke regeling, je ging naar beste weten en geweten te werk. Vreemd dat die bevriende arts buiten broer, zus en moeder om de nog jonge René in vertrouwen nam en hem tot geheimhouding maande, bij deze solistische actie. Ik denk dat in de discussie rond collega Nico Tromp uit Tuitjenhorn ten onrechte steeds opgevoerd wordt dat de richtlijnen en de wet een goede en gewetensvolle palliatieve zorg zouden belemmeren.

Daarbij gaat het om aandacht, geduld, overleg en zorg aan het sterfbed maar ook om medische kennis omtrent bestrijding van het lijden. De nadruk leggen op daadkracht en doortastendheid is een grove vertekening van de situatie aan het sterfbed. Op een maandagmiddag na de vakantie een patiënt een bizarre hoeveelheid morfine toedienen en dan weggaan met de voorspelling dat hij wel binnen vijf minuten zal overlijden, getuigt wel van daadkracht, maar niet van goede en barmhartige zorg.

De wet- en regelgeving beschermt ons als artsen ook tegen de impulsen, drang en wensen van familieleden die het sterven van een naaste moeilijk kunnen aanzien en verdragen. Het begeleiden van die familie is overigens ook een taak van de (huis)arts. Wet en wetenschap staan gewetensvolle palliatieve zorg en het humaan begeleiden van een sterfbed niet in de weg.

Douwe de Vries, huisarts te Amsterdam

Eerlijk

René den Ouden getuigt van eerlijkheid in zijn aangrijpende verslag van de dood van zijn vader. Wat zijn huisarts voor hem heeft gedaan, is kenmerkend voor de meeste huisartsen van mijn generatie: 'Juist handelen volgens de menselijke maat van gewetensvol handelen en het helpen van een mens in doodsnood', zoals hij het kernachtig omschrijft.

Volgens Hippocrates zijn er bij een ziekbed drie betrokkenen: de ziekte , de zieke en de dokter. Bij de komst van de euthanasiewet echter is de intimiteit van de sterfkamer onteerd door het binnentreden van big brother in de persoon van justitie, die daar niets te zoeken heeft. En die, in het geval dat haar betrokkenheid wél zinvol zou kunnen zijn zoals in het geval van wilsonbekwaamheid , waarbij zij een taak heeft in het beschermen van een machteloze patiënt, het dan doorgaans laat afweten.

Peter van Rijn, huisarts te Rheden

undefined