`Doe niet zo krampachtig over krimp¿

Het is een angstscenario voor veel gemeentebestuurders, vooral aan de grens met Duitsland. Het inwonertal loopt terug. Winkels gaan dicht. Scholen sluiten. Huizen worden onverkoopbaar. Om het tij te keren wordt uit alle macht geprobeerd nieuwe bewoners aan te trekken, bij voorkeur rijke Randstedelingen die op zoek zijn naar rust en ruimte. Leegstaande panden worden afgebroken.

Allemaal verkeerd, zegt Gert-Jan Hospers, docent economische geografie aan de Universiteit Twente en bijzonder hoogleraar citymarketing aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij publiceerde een boekje met tegendraadse stellingen over de obsessie met krimp.

Hospers: 'Twee soorten. Harde krimp en zachte krimp. Harde krimp krijgt de meeste aandacht. Het beeld van leegstaande, dichtgetimmerde huizen. Bij zachte krimp trekt het jonge, meest veelbelovende deel van de bevolking weg. In de regio ontstaat een gevoel van minderwaardigheid en berusting. De negatieve spiraal is dodelijker dan een terugloop van het aantal inwoners.

'Ik spreek liever niet meer over krimp. Dat wordt een self-fulfilling prophecy. Spreek liever over wachtende regio's. Bestuurders willen nu iets doen. Terwijl het gaat om een perspectief van tientallen jaren. Krimp kan stoppen en zelfs weer omslaan in groei. Wie had gedacht dat het Groningse Hogeland tegen het krimpscenario van 1960 in toch nog wat zou groeien? Slopen kan altijd nog.'

'Krampachtig. Groei geeft macht. Er is schaarste en zij hebben iets te verdelen. Bij krimp verliezen ze hun grip op de gemeenschap. En minder inwoners betekent ook nog eens minder inkomsten. Bovendien wordt krimp geassocieerd met bestuurlijk falen.'

Vervolgens proberen ze de krimp te bestrijden met bouwprojecten en reclamecampagnes. U vindt dat tragisch.

'Krimp is een lastig te beteugelen fenomeen. City- en regiomarketing is meestal weggegooid geld. Bijna de helft van de Nederlandse gemeenten profileert zich op dit moment met natuur, ruimte en recreatie. Wat helpt dat? Wat er bij de een bij komt, verdwijnt bij de ander.

'Dan proberen ze ook nog allemaal nieuwe, tamelijk hopeloze woonconcepten uit. Friesland is nu bezig een Ranch Friesland op te zetten; vijftig huizen voor paardenbezitters uit de Randstad.'

Wat moeten ze dan?

'Investeer niet in nieuwkomers die nooit naar je regio zullen verhuizen. Besteed je geld aan de huidige inwoners. Zorg ervoor dat zij niet wegtrekken. In Hoogeveen krijgen starters op de woningmarkt 30 procent korting op een bouwkavel. Dat is zinnig. Die krijgen daar ook hun kinderen. In Hulst worden leningen verstrekt voor een eerste hypotheek of het verbeteren van een woning. Hou gezinnen bij je en voorkom vergrijzing.

'Je ziet dat in sommige gemeenten rijtjeshuizen worden omgebouwd tot twee-onder-een-kapwoning. Alles beter dan sloop. Slopen kost zo'n 45 duizend euro per woning. In het Noorderkwartier in Dordrecht is bedacht dat het samenvoegen van beneden- en bovenverdieping de huizen heel geschikt maakte voor Turkse en Antilliaanse gezinnen. De grootouders konden zo bij hun kinderen blijven wonen. Zo blijft het sociaal kapitaal in zo'n wijk in stand.'

'Benut dus de voordelen van de krimp voor de eigen bewoners. Midden-Delfland, Alphen-Chaam en Borger-Odoorn maken deel uit van het internationale Cittaslow-netwerk. De leden daarvan investeren in de levenskwaliteit van hun bewoners, bedrijven en bezoekers. Fietspaden en bomen krijgen voorrang boven parkeerplaatsen en beton.'

'We zitten nu opgescheept met 430 gemeenten. Terwijl we ons zelfs voor de boodschappen in veel grotere cirkels bewegen. Nu wil iedere gemeente zijn eigen nieuwbouwproject en zijn eigen voorzieningen. Als het erop aankomt, kijken ze niet verder dan de eigen kerktoren.

'Een gemeentelijke herindeling is onontkoombaar. Schaf de gemeenten af en maak regio's. Richt je op de kerngemeenten in die regio's. Concentreer daar je voorzieningen. Accepteer dat er op andere plaatsen in de regio dingen verloren gaan. En compenseer de verliezen op bepaalde plaatsen met goede mobiele dienstverlening, van de boodschappen tot de thuiszorg.'

'In Duitsland en Zweden is het heel normaal om een half uur te rijden voor de meest basale voorzieningen. Ook bewoners van krimpgebieden moeten wennen aan grotere afstanden. En dan heb ik het alleen maar over een dorp verderop.'