AchtergrondGROe
Dit weten we over GROe, de door Lenin opgerichte Russische inlichtingendienst
Wat is bekend over de GROe, de Russische onafhankelijke inlichtingendienst die verantwoordelijk is voor de hackpogingen in Den Haag?
Op 8 november 2006 landt een helikopter van de Russische luchtmacht op het dak van een nieuw gebouw aan de rand van de Moskouse binnenstad. Aan boord zijn president Vladimir Poetin en diens nauwste vertrouwelingen. Poetin, zelf voormalig spion, is ingevlogen om de officieren van Ruslands geheimzinnigste inlichtingendienst succes te wensen in hun nieuwe hoofdkwartier.
Twaalf jaar later zijn Rusland en het Westen verwikkeld in diepe conflicten en staat voor westerse inlichtingendiensten vast dat de GROe in vrijwel al die conflicten een hoofdrol speelt. Bij de annexatie van het Oekraïense schiereiland Krim, de oorlog in Oost-Oekraïne, bij het neerhalen van passagiersvlucht MH17, bij hackaanvallen op de Democratische Partij in Amerika, bij de moordaanslag op een oud-spion in Engeland en, sinds donderdag, bij hackpogingen in Den Haag op de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens. Wat is bekend over de GROe?
Onafhankelijk
Spannende spionnenverhalen uit de Sovjet-Unie en Rusland gaan meestal over de KGB en diens opvolgers, de FSB en de SVR. Niet minder spannend zijn de operaties van de militaire inlichtingendienst GROe, een Russische afkorting voor ‘het hoofdinlichtingendirectoraat’. Hoeveel mensen er werken, is staatsgeheim. Communistenleider Lenin stond er bij de oprichting van de dienst op dat de dienst onafhankelijk zou opereren van andere diensten, omdat hij die niet vertrouwde. Nog altijd brengt de GROe direct verslag uit aan de minister van Defensie en president Poetin.
De dienst verdiende zijn strepen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Agent Richard Sorge deed zich in Japan voor als nazi-journalist en verkreeg zo geheime informatie over Hitlers plannen om de Sovjet-Unie binnen te vallen. Andere agenten drongen door in het nucleaire programma van de Britten.
De reputatie van de dienst groeide verder tijdens de Koude Oorlog. Agent Georgi Bolsjakov slaagde erin een vertrouwensband op te bouwen met Robert Kennedy, de jongere broer van de toenmalige Amerikaanse president John F. Kennedy. En ondanks de grotere begroting van de KGB, wist de GROe hogere buitenlandse ambtenaren te rekruteren. Begin jaren zestig speelde een hoge inlichtingenadviseur in het Amerikaanse leger informatie door over de capaciteiten van de Amerikaanse krijgsmacht.
Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie splitste de KGB in de FSB voor het binnenland en SVR voor het buitenland, maar de GROe behield zijn naam. De strikte scheiding met de andere diensten bestaat nog steeds. Een voormalig SVR-agent schreef in 2008 dat de kantoren van de SVR en GROe bij de Russische VN-missie in New York gescheiden zijn door twee stalen deuren; de agenten kunnen niet bij elkaar buurten.
Onder Poetin is de taak van de GROe breder en spectaculairder geworden dan de verzameling van militaire inlichtingen. In Syrië voert de GROe grondoperaties uit met een huurlingenleger, ontdekten kritische Russische media. Op de Krim leidden GROe-agenten een annexatie in goede banen. En in Oost-Oekraïne ontketende de dienst een oorlog die nog dagelijks slachtoffers eist.
Anatoli Tsjepiga
Symbool voor het avonturistische karakter van de dienst staat GROe-officier Anatoli Tsjepiga. Onderzoekcollectief Bellingcat en Russische media meldden vorige week dat Tsjepiga een van de twee mannen is die door de Britse inlichtingendiensten aangewezen zijn als plegers van de aanslag met zenuwgas op Sergej Skripal, een voormalige GROe-officier die overstapte naar de Britten. Eerder voerde Tsjepiga voor de GROe operaties uit in Tsjetsjenië en in 2014 zou hij door president Poetin onderscheiden zijn voor zijn rol in de Russische reddingsactie van de Oekraïense oud-president Viktor Janoekovitsj.
Ook op cybergebied heeft de GROe een beruchte reputatie opgebouwd. Westerse inlichtingendiensten houden de GROe onder meer verantwoordelijk voor inbraken in de servers van de Amerikaanse Democratische Partij en voor inbraken in databases van antidopingorganisaties.
Onderweg gaat er van alles fout tijdens GROe-operaties. Skripal overleefde de aanslag op zijn leven. Het neerhalen van MH17, waarvoor volgens Bellingcat een GROe-officier medeverantwoordelijk is, was mogelijk een vergissing. En via achtergelaten sporen in Salisbury en Den Haag heeft de Russische regering moeite de eigen bevolking te overtuigen van de onschuld van de GROe.
Ondanks fouten voerde de GROe de afgelopen jaren belangrijke operaties uit voor Rusland. De agenten die donderdag triomfantelijk ontmaskerd werden in Den Haag, waren volgens de Nederlandse MIVD al jarenlang bezig in Zwitserland, Maleisië; pas in Den Haag werden ze gepakt. Het is niet bekend welke informatie ze tot die tijd doorgestuurd hebben naar het GROe-gebouw aan de rand van de Moskouse binnenstad.
De cyberoorlog is allang een feit, maar wat moet daarin de strategie van het Westen zijn?
De verijdelde hackoperatie laat zien dat een cyberoorlog allang een feit is en alleen maar in intensiteit toeneemt.
Hoe wist de MIVD een Russische hackpoging te verijdelen?Een reconstructie van aankomst tot aanhouding
Voor de GROe is het uiteraard een enorme blamage dat de vier agenten met hun vingers in de kassa werden betrapt door de MIVD; het komt niet vaak voor dat de geheime dienst op heterdaad wordt betrapt bij een undercover operatie. Maar de schade is toch vooral politiek.
