'Dit volk is lamgeslagen'

Wie de revolutie predikt in Wit-Rusland dient op zijn tellen te passen. In het laatste klassieke Sovjet-bolwerk luistert de geheime dienst met elk gesprek mee, voeden anekdotes over vermoorde politici en journalisten de angst en houdt president Alexander Loekasjenko de bevolking in een ijzeren greep. Maar Aliaksandr Atrosjtsjankau en Jaroslav Romantsjoek weigeren te zwijgen.

Atrosjtsjankau (23) studeert internationaal recht en is internet-journalist, maar bovenal ziet hij zichzelf als een hervormer. Als bestuurslid van Zoebr steekt hij het grootste deel van zijn tijd in acties tegen het bewind van Loekasjenko. Romantsjoek is vice-voorzitter van de Verenigde Burger Partij, die deel uitmaakt van het oppositieblok Five Plus. Hij studeerde in de VS, maar keerde terug naar Wit-Rusland om zich in te zetten voor democratie in zijn land.

Hoe gevaarlijk is oppositie voeren in Wit-Rusland?

Atrosjtsjankau: 'Eén van onze leiders in de stad Gomel, Andrei Zaytsev, is maandenlang geïntimideerd door de geheime dienst, de KGB. Zaytsev heeft één van die gesprekken opgenomen en gedreigd het bandje naar internationale organisaties op te sturen. Een paar dagen later vonden onze mensen hem - opgehangen. Vermoord.'

Romantsjoek: 'Onze partijleider Anatoli Lebedko is in oktober, tijdens een demonstratie, zwaar mishandeld door agenten. Hij moest naar het buitenland om te herstellen.'

Juist in een dictatuur lijkt het van belang dat alle oppositiekrachten zich bundelen. Maar leden van Zoebr en de politieke partijen hebben zich tot dusver niet erg lovend over elkaar uitgelaten. Streeft u beiden wel hetzelfde doel na?

Atrosjtsjankau: 'Bij Five Plus doen ze alsof ze een front vormen, maar hun beleid wordt ondermijnd door onderlinge jaloezie en onenigheid. Daardoor komen ze nooit met harde standpunten, maar altijd met compromissen. En met compromissen werp je een dictatuur niet omver.'

Romantsjoek: 'Oppositie voeren is meer dan met een clubje studenten leuzen op de muur kalken. Ik ontken niet dat er intelligentie, talentvolle jongeren lid zijn van Zoebr, maar een serieuze oppositie komt met argumenten en een alternatief beleid.'

Atrosjtsjankau: 'Dit is een dictatuur! Wat denkt u dat ons alternatief is? Democratie!'

Romantsjoek: 'Onze partij heeft een begrotingsplan en een democratiseringsmodel opgesteld voor de periode ná Loekasjenko. Een eenvoudig concept, want het is een illusie te denken dat we vanuit de huidige situatie gelijk kunnen aansluiten bij de westerse standaard.'

Westerse waarnemers hebben de Wit-Russische oppositie ook meermalen 'zwak' genoemd.

Atrosjtsjankau: 'Zie je wel.'

Romantsjoek: 'Die kritiek komt van de Europese Unie, maar eerlijk gezegd vind ik dat schijnheilig. Loekasjenko gaf bij zijn vorige verkiezingscampagne tien dollar per hoofd van de bevolking uit, dat is in totaal bijna 100 miljoen dollar. Iedereen weet dat de president zijn kapitaal vergaart uit illegale praktijken. Wij konden maar drie cent per hoofd van de bevolking aan onze campagne uitgeven. Van de EU krijgen we nul-komma-nul financile steun. Des te frustrerender is het dat de EU wel kritiek op ons heeft. Trouwens, het onafhankelijke bureau Gallup zei dat Loekasjenko de verkiezingen verloor, ondanks zijn enorme campagnebudget. Hoe zwak is de oppositie dan eigenlijk?'

Washington en de EU hebben economische sancties ingesteld tegen Wit-Rusland. Zet dat Loekasjenko onder druk?

Atrosjtsjankau: 'Kijk eens om u heen; ook in Wit-Rusland is alle denkbare luxe verkrijgbaar. Via illegale handel en smokkel krijgt de clan van Loekasjenko alles wat ze willen. Die sancties stellen niets voor.'

Romantsjoek: 'De machthebbers wentelen de sancties af op het volk, dat daardoor tot nog grotere armoede vervalt. Is dat wat het Westen wil? Het enige land dat bij machte is Loekasjenko onder druk te zetten is Rusland. Maar Moskou heeft grote belangen bij Wit-Rusland; via Minsk kan Moskou wapenhandel drijven met dubieuze landen. Daarom zal Rusland zich niet inzetten voor democratiseringsprocessen in Wit-Rusland. Wij, de Wit-Russen, moeten het zelf doen.'

Wanneer moet het gebeuren?

Eensgezind: 'In 2006, het jaar van de volgende presidentsverkiezingen.'

Is het volk klaar voor revolutie?

Atrosjtsjankau: 'Elk volk dat honger lijdt, dat de huur van zijn woning amper kan betalen en dat ziet dat de leiders in weelde baden, komt een keer in opstand. Alleen iemand moet het sein geven. Wij hebben nauwe contacten met de studentenbewegingen in Servië, Georgië en Oekraïne en u weet wat daar is gebeurd.'

Romantsjoek: 'We moeten reëel zijn: dit volk is grotendeels lamgeslagen door het regime. De komende anderhalf jaar zijn voor ons cruciaal. We zullen het volk moeten informeren, mobiliseren en duidelijk maken dat we een alternatief bieden.'