Dit is hoe kinderen van nu tekenen

Leerlingen uit groep 8 tekenen slechter dan hun leeftijdgenoten van twintig jaar geleden. Dat zou blijken uit onderzoek naar kunstzinnige ontwikkeling dat de Onderwijsinspectie heeft uitgevoerd. Handen met drie stompjes als vingers en een gezicht zonder neus en oren: veel verder komt de gemiddelde 12-jarige niet.

'Kinderen zijn schematischer gaan tekenen en laten details vaker weg. Daardoor lukt het ze niet om een verhaal uit te beelden', zegt projectleider Marleen van der Lubben namens de Onderwijsinspectie. Deskundigen twijfelen echter aan die conclusie.

In het onderzoek kregen kinderen uit groep 8 van ruim 150 scholen verschillende tekenopdrachten. Zo maakten ze een zelfportret, een ontwerp voor een monument en moesten ze bij een voorgelezen verhaal een tekening maken. Die laatste opdracht werd in 1996 ook uitgevoerd. Twintig jaar later is de tekening minder gedetailleerd en te schematisch, concludeerde de inspectie.

Tekeningen van nu kun je niet vergelijken met die van twintig jaar geleden, zegt Ronald Kox, afdelingshoofd bij het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst en als deskundige opgevoerd in de reflectie van het onderzoek. Kinderen van nu tekenen volgens hem niet slechter, maar anders.

Dat is logisch, zegt Kox. Kinderen groeien immers op met een compleet andere beeldtaal dan twintig jaar geleden. 'Kinderen van nu zijn gewend aan versimpelde beelden: Twitter is een vogeltje, Facebook is de letter f. Het spelletje Minecraft, dat populair is onder kinderen, bestaat uit blokjes. Kinderen nemen dat over in hun eigen tekeningen.'

In het rapport pleit Kox ervoor om de tekeningen uit 1996 te beoordelen met de criteria van nu, in plaats van andersom. Ook de Onderwijsinspectie vindt het zinvol om te kijken of de criteria van toen (overtuigde uitbeelding, ruimtelijkheid, handschrift en techniek) nog wel actueel zijn.

Ook tekendocent Marjolein Endert herkent niet dat kinderen uit groep 8 van nu slechter zouden tekenen. In de dertig jaar dat ze op de basisschool les geeft, heeft ze weinig zien veranderen. 'Tenzij een kind ontzettend talentvol is, maakt een 11-jarige altijd tekeningen die beeldend arm zijn.'

'De simpelste manier om een vogel te tekenen is de letter v', legt ze uit. 'Een papier vol v'tjes is beeldend ontzettend saai. Maar als een meisje zo enthousiast is dat ze een lucht vol vogels gezien heeft, maakt het niets uit dat de tekening oninteressant is. Ze heeft een ervaring overgebracht op papier: dat is de belangrijkste functie van tekenen.'

undefined

Ieder kind kan leren tekenen, vindt Endert. Maar dan moet er wel aandacht aan worden besteed, op school en daarbuiten. 'Vergelijk het met een dichter die prachtige gedachten heeft, maar de juiste woorden niet kent. Tekenen is net zo: als kinderen het nooit geleerd hebben, kunnen ze zich ook niet uiten'.

Dat merkt ook Marian Bakens, bestuurder van de Vereniging Onderwijs Kunst en Cultuur. 'Pas als op alle onderzochte scholen structureel tekenonderwijs wordt gegeven, kun je zeggen dat tekening 1 slechter is dan tekening 4 (zie boven, red.). Nu kun je dat oordeel niet geven: vakdocenten zijn er maar weinig en leraren die van de pabo komen missen vaak de juiste basiskennis, want ook daar heeft kunstonderwijs geen prioriteit.'

Tekening beoordelen

We vroegen twee doorgewinterde tekenaars om de verschillende niveaus uit het onderzoek te beoordelen: Marlies Rijkers en Marjolein Endert werken beiden al tientallen jaren in het basisonderwijs als tekendocent. Volgens onderzoekers van de Onderwijsinspectie tekent het gemiddelde kind uit groep 8 zoals op tekening 2.

Tekening 1 Marlies Rijkers:

'Het is moeilijk te geloven dat deze tekening door een bovenbouwleerling is gemaakt. Het grote hoofd, de handen en de nek als een stokje zijn typerend voor de tekening van een peuter. Alarm!

Tekening 2 Marjolein Endert:

'Ik zie vaak portretten waarbij de neus vergeten wordt, of de oren, zoals hier. Zo'n soort tekening komt veel voor in groep 8.'

Tekening 3 Marjolein Endert:

'De plek van de ogen en de oren klopt en zelfs de afstand tussen duim en wijsvinger is in verhouding. Dit is duidelijk een tekening van een getalenteerd kind. Alleen: de meeste kinderen zijn niet getalenteerd, maar gewoon gemiddeld.'

Tekening 4 Marlies Rijkers:

'Het verbaast me dat deze tekening hoger wordt beoordeeld dan tekening 3. Oké, als enige is deze tekening echt 'af'. Maar hoewel een basisschoolleerling dit nog niet hoeft te kunnen, heeft ze geworsteld met het perspectief: ik zie een rechtopstaand vloerkleed. De armen van het meisje zijn te kort en de tekening is heel erg schematisch: de oplossingen voor de tekenproblemen heeft ze waarschijnlijk uit een meidentijdschrift. Let bijvoorbeeld op de benen, de streepjes voor de knie en de voetjes.