Dit is het zenuwgas waarmee Rusland vermoedelijk ex-spion Skripal probeerde te vergiftigen: novitsjok
Het behoort tot de dodelijkste chemische wapens ooit ontwikkeld: het Russische novitsjok. Volgens de Britse regering is het zenuwgas gebruikt bij de mislukte poging om de voormalige Russische dubbelspion Sergei Skripal uit de weg te ruimen. Als de bewering van Londen klopt, is novitsjok voor het eerst ingezet. Het is vijf tot tien keer dodelijker dan het al dodelijke VX-gas.
Het nieuws over de toepassing van het zenuwgas waar de Russen tot het einde van de Koude Oorlog in het diepste geheim aan werkten, voorspelt weinig goeds voor Skripal en zijn dochter.
Directe gevolgen van blootstelling aan novitsjok zijn blijvende hersenbeschadiging en verlamming, met nauwelijks kans op herstel. Voor de aanval op Skripal en zijn dochter was de Russische wetenschapper Andrei Zheleznyakov voor zover bekend het enige slachtoffer van novitsjok. Zheleznyakov, die betrokken was bij de ontwikkeling van het zenuwgas, werd in 1987 per ongeluk besmet bij een ongeluk in een laboratorium.
De lichamelijke gevolgen waren verwoestend: concentratieverlies, invaliditeit, leverziekte en epileptische aanvallen. Vier jaar later was de wetenschapper dood, na een gevecht tegen de lichamelijke en geestelijke aftakeling. 'Hij zag alleen maar felle kleuren en hij hallucineerde', aldus de Amerikaan Will Englund, de Rusland-correspondent van de Baltimore Sun die hem indertijd als een van de weinige journalisten opzocht, dinsdag in The Washington Post.
Angstaanjagend
Het bestaan van novitsjok, waarvan verschillende varianten bestaan, kwam pas in 1992 aan het licht. De Sovjet-Unie was gevallen en de roep om de ontmanteling van de chemische wapenarsenalen wereldwijd werd steeds sterker. De Russische wetenschapper Vil Mirzayanov en een collega onthulden toen in de krant Moskovsky Novosti dat het Kremlin aan het einde van de jaren tachtig nog had gewerkt aan een nieuw zenuwgas. Eentje die razendsnel werkte en moeilijk was op te sporen.
Omdat novitsjok zo dodelijk effectief was, vond het tweetal dat de wereld moest weten van het bestaan van dit zenuwgas. Het angstaanjagende aan novitsjok was dat het dodelijker was dan VX, het tot dan toe krachtigste zenuwgas. Een jaar later, toen Mirzayanov werd berecht vanwege hoogverraad, gaf Rusland voor het eerst toe dat het had gewerkt aan de ontwikkeling van novitsjok.
Met novitsjok wilde Moskou naar verluidt beschikken over een zenuwgas dat moeilijk ontdekt kon worden. Ook moest het de Russen de mogelijkheid bieden om het verdrag tegen chemische wapens, het CWC, te omzeilen. Zo zouden de bestanddelen niet voorkomen op de internationale lijst van verboden grondstoffen voor chemische wapens. Net als veel chemische wapens bestaat novitsjok uit twee delen: pas nadat beide worden gemixt, ontstaat een uiterst dodelijk zenuwgas.
Mysterie
Hoe novitsjok werd gebruikt tegen Skripal en zijn dochter, is nog een groot mysterie. Het zenuwgas kon als vloeistof in hun eten en drinken zijn gestopt, of het tweetal kon ermee gesprayd zijn. Na opname door de huid, zou het strijdgas zijn vernietigende werking hebben gedaan. Britse onderzoekers kijken of de besmetting wellicht gebeurde in het Italiaanse restaurant in Salisbury waar de dubbelspion dineerde.
Het gebruik van novitsjok versterkt de theorie dat Rusland achter de aanslag zat. Al direct na de aanval betoogden Rusland-deskundigen dat de aanval bedoeld was als duidelijk signaal van Moskou: wie het vaderland verraadt, zal zich nergens veilig voelen.
De Russen hadden Skripal op zo'n wijze kunnen liquideren, dat er geen enkel bewijs was voor hun betrokkenheid. Door novitsjok in te zetten, een zeldzaam zenuwgas waarmee alleen Rusland experimenteerde, was Moskou er echter van verzekerd dat de boodschap goed en duidelijk zou overkomen bij potentiële dubbelspionnen.
