Dit is de agenda van Donald Trump

Zijn toespraken en debatten lijken vaak op improvisatietheater. Hij bluft zich een weg door de vragen, hij lanceert ideeën alsof hij ze in het vliegtuig heeft bedacht of net op twitter heeft gelezen. Het is vermakelijk maar ook heel matig improvisatietheater, want veel woorden heeft hij niet tot zijn beschikking. Zijn vocabulaire draait om winnen en verliezen, om doing great en doing bad, om geweldige mensen en verachtelijke mensen. Het is de logica van de korte bocht, die wat beleid betreft steevast uitkomt bij een simpele boodschap: vertrouw me, ik weet wat ik doe.

En toch heeft Donald Trump een agenda.

Het komt er niet altijd uit, in zijn tweets en retoriek, maar de leider van de Republikeinse presidentsverkiezingen wil wel degelijk iets met het land. Onder de politiek incorrecte branie zitten ideeën die weliswaar slecht zijn uitgewerkt, maar wel degelijk iets betekenen. Het Trumpisme, met andere woorden, heeft meer pilaren, hoe wiebelig ook, dan xenofobie en machtshonger.

Trump-duiders wijzen vaak op zijn boek The Art of The Deal, als ze willen weten wat de man drijft. En deze bestseller zegt inderdaad het een en ander over zijn ijdelheid en zijn manier van zakendoen. Maar er is meer. Lees Time to Get Tough, uit 2011, een boek over de politiek-economische situatie van Amerika, met 250 noten verwijzend naar zaken al Adam Smith en de anti-kartelwetgeving. En in november verscheen een nieuw werk van deze auteur. 'Crippled America', heet het, nog steeds vol biografische trivia (inclusief foto's in van 'mijn fantastische familie' en 'mijn prachtige vrouw'), maar tegelijkertijd ook niets minder dan een politiek program.

In zeventien hoofdstukken legt Trump uit wat hij bedoelt met zijn plan 'om Amerika weer groots te maken'. Dan blijkt overduidelijk waarom het Republikeinse establishment hem zo wantrouwt. Trump, de grote kapitalist, is helemaal geen Republikein. Of althans: niet eentje zoals ze dat graag zien.

Defensie

Trump is een isolationist. Hij wil investeren in een sterk leger, maar vooral ter afschrikking. Hij wil alleen ingrijpen als er een directe bedreiging van het Amerikaanse belang is. Daarmee staat hij lijnrecht tegenover de Republikeinse haviken die de afgelopen decennia overal hebben ingegrepen waar ze dat nodig achten - met de Irak-oorlog van George W. Bush als dieptepunt, volgens Trump. De zakenman denkt verder te komen met een zakelijk-opportunistische aanpak: er valt met iedereen te praten, en als ze andere landen ons nodig hebben om ze te beschermen moeten ze ervoor betalen. Goed, Islamitische Staat moet wel met 'massieve inzet' van het leger worden bestreden, maar verder wil Trump hetzelfde adagium hanteren dat hem ook zijn zakelijke imperium heeft opgeleverd: 'Als je jezelf steeds dieper in een kuil graaft, moet je ophouden met graven.'

Economie

Als Trump zegt dat Amerika verliest van Mexico, verliest van China, verliest van Japan, dan bedoelt hij het Amerikaanse handelstekort met die landen. Trump vindt dat zij valsspelen, door hun valuta kunstmatig laag te houden - daardoor zijn ze veel goedkoper. Het gevolg is dat veel Amerikaanse bedrijven hebben hun fabrieken naar lage-lonen landen verplaatst, wat miljoenen arbeiders in het hele land hun baan heeft gekost. En als ze een baan hebben behouden, is dat vaak tegen een steeds lager loon.

De oplossing van Trump: importtarieven. Dit is een klassiek protectionistisch paardenmiddel, om te stimuleren dat een land weer zijn eigen spullen gaat maken. 'Ik zal ervoor zorgen dat Apple zijn telefoons weer in Amerika maakt', beloofde Trump bijvoorbeeld dinsdag in zijn overwinningsspeech.

Trump zegt wel voor internationale vrijhandel te zijn, maar keert zich tegen 'slecht uitonderhandelde' handelsovereenkomsten zoals NAFTA (met Canada en Mexico) en het recente TPP (met de landen rond de Stille Oceaan). Dat zijn de stokpaardjes van klassieke kapitalisten, maar ook van kosmopolitische Democraten zoals Barack Obama. En het zijn traditioneel de stenen des aanstoots van progressieve types zoals de antiglobalisten en de Occupy-activisten. Trump is de eerste conservatieve Amerikaanse politicus die de onvrede over de ongebreidelde (internationale) marktwerking politiek zo goed weet te vertalen, tot grote schrik van de bedrijven die de Republikeinen financieel steunen.

Belastingen en sociale zekerheid

Trump wil de inkomstenbelasting afschaffen voor 75 miljoen huishoudens met een lager inkomen dan 25 duizend dollar (voor alleenstaanden) of 50 duizend dollar (voor een getrouwd stel). Voor hogere inkomens wil hij de tarieven versimpelen, en aftrekposten afschaffen. Belastingverlaging is een klassiek Republikeins thema, maar meestal is die gericht op de hogere inkomens. Dit is een boodschap die duidelijk appelleert aan de witte onderklasse.

Het is niet het belastingplan zelf, maar de financiering ervan die pijn doet in de ogen van echte Republikeinen. Die is er namelijk niet. Want Trump wil óók de belastingen verlagen voor bedrijven, om hen op die manier te verleiden terug naar Amerika te komen en zo voor werk te zorgen. Alleen hedgefondsen, die veel geld verdienen zonder dat daar banen tegenover staan, moeten volgens Trump hoger worden belast. Maar daar komt hij er niet mee. De staatsschuld zal in tien jaar met 10.000 miljard dollar groeien, hebben conservatieve tegenstanders berekend.

Maar Trump wil niet bezuinigen. Hij rekent zichzelf rijk door 'verspilling, fraude en misbruik' te bestrijden. 'We komen niet aan de sociale zekerheid', schrijft Trump in Crippled America. 'Er zijn politici die daarin willen snijden, maar Amerika heeft sinds de grote Depressie tachtig jaar geleden altijd voor een vangnet gezorgd voor mensen die van de economische kaart vallen.' De Amerikaanse pendanten van AOW, WAO, en de ziektekostenverzekering voor ouderen zijn volgens Trump onaantastbaar. Een erfenis van the New Deal van president Roosevelt uit de crisisjaren dertig, waar Trump trots op voortbouwt.

Infrastructuur

Een grotere overheid, extra uitgaven, een groeiend begrotingstekort: normaal is dat een zonde in conservatieve Amerikaanse kringen. Maar Trump doet er nog een schepje bovenop. 'Het herstel van onze infrastructuur krijgt hoogste prioriteit', zegt en schrijft Trump. En dan heeft hij het niet alleen over de muur die hij langs de grens met Mexico wil bouwen. Jaloers verwijst hij naar de prachtige vliegvelden in het Midden-Oosten. 'Als ik hier in Amerika land, denk ik dat in een derde-wereldland aankom.'

De verwaarlozing geldt ook voor de wegen, de spoorwegen, de bruggen, de waterleidingen, het elektriciteitsnet. Hij zegt wat elke toerist ziet die hier de trein, de fiets of de auto pakt: 'Amerika verkruimelt.' Hij noemt met instemming de zeshonderd bruggen die sinds 1989 zijn ingestort, en de 200 miljard dollar die jaarlijks verloren gaat door files en andere gevolgen van inefficiënte infrastructuur.

Trumps oplossing is onvervalst Keynesiaans: enorm investeren. Dat zou, zo citeert hij een berekening van de begrotingscommissie van de Senaat, 13 miljoen banen opleveren (de werkloosheid lijkt wel laag, zegt hij terecht, maar er is heel veel verborgen werkloosheid van mensen die het zoeken naar banen hebben opgegeven). 'Als we in infrastructuur investeren wordt dat de grootste economische hausse sinds de New Deal', schrijft hij weer.

Nieuwe Roosevelt

Trump wil in feite de nieuwe Roosevelt worden. Dat was een Democraat. De overheid die hij voor ogen heeft (hijzelf) moet niet alleen Mexicanen buiten de deur houden en voor fysieke veiligheid zorgen, maar vooral ook voor economische veiligheid. Zelfs op sociaal-cultureel gebied werpt hij zich op als beschermer van de onderklasse: hij zegt bij herhaling dat Planned Parenthood, de organisatie waar vrouwen terecht kunnen voor onder meer abortus, voor miljoenen vrouwen goed werk heeft gedaan. Dat leek altijd vloeken in de Republikeinse kerk - maar Trump komt ermee weg. Dit is ook een vorm van bescherming.

(Trump is op sommige detailpunten overigens wel een echte Republikein: hij haat het federale onderwijsprogramma Common Core, en haat het federale milieuagentschap EPA - typische overheidsbemoeials die burgers en bedrijven in hun vrijheid beknotten.)

Trump bewijst uiteindelijk dat Amerika als het erop aankomt lang niet meer zo conservatief is als veel Republikeinen dachten. De (onder)klasse die altijd dacht dat bun belangen het best werden behartigd door een partij die zich opwerpt als bestrijder van abortus en homohuwelijk, heeft ontdekt dat die principes hen economisch geen stap verder hebben gebracht. Nu kiezen ze eieren voor hun geld.