Dit groen hoort niet groen te zijn, maar blauw

Het was de kleur, dit keer. Ik wilde een betoog afsteken over bruikbaarheid, omdat ik de tentoonstelling Azië - Amsterdam om die reden goed vond: er was zo veel te zien dat gebruikt werd vroeger, materialen die met de zorg van kunstenaars gemaakt zijn, maar bedoeld om in handen te worden gehouden: kistjes, borden, kannen, vazen, sieraden, zijden doeken en met parelmoer en roggeleer ingelegde kabinetten. Ik wou dat ik die hele tentoonstelling mocht voelen met mijn vingers. Het is voor een deel een show over het verlangen naar dingen die onze aandacht echt waard zijn.

Ik was nooit zo van de toegepaste kunst. Kunst komt bij iedereen anders binnen en bij mij in volgorde van bruikbaarheid, geloof ik. Eerst was er interesse in graffiti (onbruikbaar, opstandig, vluchtig), toen kwam schilderkunst (kijken, niet aanraken), daarna sieraden (kijken, soms aanraken) en tenslotte sijpelde die toegepaste kunst binnen. Objecten die met je willen leven, in beweging en nabijheid willen zijn. Edmund de Waals boek De haas met de amberkleurige ogen (2010) over de verzameling Japanse netsukes (kleine gesneden beeldjes) die hij erfde, heeft bij mij de liefde in versnelling gebracht, omdat hij daarin zo prachtig schreef over het in je handen voelen van die beeldjes.

In een museum beweegt gebruikskunst niet, je kunt er niet mee schenken, uit drinken, aan zitten, of voelen hoe het materiaal warm wordt tegen je huid. Je ziet reflecties niet dansen in zilver of porselein, zoals je niet ziet hoe stoffen zich gedragen om een lijf als ze stijf staan uitgestald in een etalage.

Kijken naar aanraakbare dingen

Dat gevoel oproepen: daar waren de schilders dan weer briljant in. En zo kwam ik bij dit detail toch weer uit bij het kijken zelf. Kijken naar ontzettend aanraakbare dingen. Breekbaar glas met van die mooie prikkelige uitstulpinkjes bij de voet, olijven die vet, glad en glanzend zijn, een koude metalen beker die de kleuren van de omgeving absorbeert. Droge zoutkorrels als diamanten in een elegante houder en het nagelharde porselein van de kan. En alles wordt bij elkaar gehouden door dat magnetiserende groen. Ik hield meteen van dit schilderij door dat groen: de kleur is het detail, omdat het alles verbindt. Het wordt zo mooi ondersteund door het grijswitte porselein, het donkergrijze metaal van de beker en de zouthouder, waarvan de naakte vrouw weer even goudkleurig is als het bier en de gebraden kip. Alles klopt en alle materialen worden gedragen door de kleurtonen.

Omdat ik nogal opging in het mossige ensemble vergat ik verbaasd te zijn dat er groen gedecoreerd Chinees porselein op het schilderij is afgebeeld, wat ik wel van celadon-glazuur ken, waarmee hele kannen en schalen bedekt zijn, maar niet van losse decoraties. En niet zo olijvig, bossig groen. Het daagde ook niet tijdens het kijken dat er iets niet klopte, ik had er de tekst bij nodig: dit groen hoort niet groen te zijn, maar blauw. Chinees porselein blauw. Het is een Chinese vaas ontworpen naar een Europees model van hout. Naast het schilderij staat een kan als deze in de vitrine, met dezelfde decoraties, maar dan perfect blauw-op-wit. In het schilderij is het blauwe pigment, waarschijnlijk azuriet, vervaagd tot groen. Ach, wat zou het. Dit is de mooiste kleurdegradatie die ik ooit zag in een kunstwerk.

_{1638, olieverf op doek, 118,4 x 97,5 cm
Hamburger Kunsthalle, Hamburg
T/m 17 januari te zien in de tentoonstelling Azië-Amsterdam in het Rijksmuseum
www.detailsofart.com}