Directeur GGD schrapte Tata uit gezondheidsrapport over oorzaken longkanker in Noord-Holland

Er was direct al twijfel toen het rapport van de GGD Kennemerland vorig jaar zomer uitkwam. Daarin stond dat longkanker veel vaker voorkomt in de omgeving van staalfabrikant Tata Steel dan in de rest van Nederland. Maar de naam van Tata Steel werd in het rapport angstvallig vermeden. Sterker nog, hij kwam op geen enkele pagina voor.

Omwonenden en belanghebbenden hadden toen al het vermoeden dat er bewust was ingegrepen. Want waarom kwam Tata Steel – de grootste vervuiler van de hele regio – niet voor in het rapport? Het rookgedrag in de omgeving werd aangewezen als mogelijke oorzaak, en ook de luchtverontreiniging. ‘Het is bekend dat de luchtverontreiniging in de woon- en leefomgeving in de IJmond door onder meer fijnstof hoger was dan gemiddeld in Nederland.’ Maar ook hier werd Tata Steel niet genoemd en heette het ineens ‘de aanwezigheid van de basismetaalindustrie in dit gebied’.

Afgelopen zaterdag onthulde het Noordhollands Dagblad dat de naam van Tata Steel niet zomaar was geschrapt. De directeur van de GGD Kennemerland had daar persoonlijk de hand in. Dit bleek uit 345 pagina’s aan e-mails en WhatsApp-berichten. Ook werden alle 31 conceptversies ingezien van het omstreden GGD-rapport over kankergevallen in Kennemerland.

Dit rapport vermeldt 25 procent meer gevallen van longkanker in die regio IJmond dan het landelijk gemiddelde. De krant had al eerder blootgelegd dat het percentage longkankergevallen nog eens tweemaal zo hoog is. Desondanks beval GGD-directeur Bert van de Velden zijn medewerkers de staalfabriek als mogelijke oorzaak van longkanker uit dit rapport te schrappen. ‘Het woord Tata mag niet worden gebruikt’, droeg de GGD-directeur zijn medewerkers op.

‘Onvoldoende bewijskracht’

Dit terwijl in de eerdere conceptversies van het rapport de staalfabrikant nog wel werd genoemd. Ook schreven GGD-medewerkers in die conceptrapporten dat het ‘aannemelijk’ is dat de vervuiling van Tata Steel bijdraagt aan de hoge gevallen van longkanker in de directe omgeving van de fabriek. Maar ook dat mochten ze van directeur Van de Velden niet laten staan. ‘De bewijskracht is onvoldoende voor het woord aannemelijk’, stelde de directeur in overleg met zijn medewerkers.

Zo werd er flink gesleuteld aan het rapport, om te bewerkstelligen dat de nadruk niet op Tata Steel kwam te liggen. ‘Belangrijkste bezwaren tegen de huidige versie (het Memo) zoals naar voren gebracht: 1. De bewijskracht is onvoldoende voor het woord ’aannemelijk’, 2. Het woord Tata mag niet worden gebruikt, 3. Opbouw en indeling van het rapport wijzen te veel in de richting van Tata’, zo staat in een memo.

Hierdoor kwam de nadruk ook op andere gevallen van kanker te liggen, niet alleen op de hoge longkankercijfers in Beverwijk. ‘Het verzoek van Bert was om Tata Steel en longkanker in Beverwijk niet meer aandacht te geven dan andere verhogingen van kanker in de regio Kennemerland’, schrijft een GGD’er in een e-mail.

In een reactie op de onthulling van het Noordhollands Dagblad liet de GGD Kennemerland zaterdag weten dat ‘zorgvuldigheid’ bij GGD Kennemerland voorop staat. ‘Bij het opstellen van rapporten wordt intern met regelmaat gediscussieerd over de betekenis van de gegevens en de duiding daarvan. Doel daarvan is te komen tot een rapport dat recht doet aan de feiten die op dat moment bekend zijn. Daarbij is alle ruimte voor ieders inbreng en visie.’

Roken

Dat Tata Steel in het hele rapport niet wordt genoemd, komt volgens de GGD doordat in de rapportage ‘niet gekeken is naar de oorzaak’ van de kankergevallen. ‘Dit is dan ook de reden dat er bewust voor is gekozen mogelijke veroorzakers van kanker niet specifiek bij naam in het rapport te noemen.’ Opmerkelijk is dat roken in het rapport wel expliciet wordt genoemd als mogelijke oorzaak.

Tegen het Noordhollands Dagblad ontkende GGD-directeur Van de Velden dat Tata Steel druk op zijn organisatie had uitgeoefend. ‘Nimmer is er druk op ons uitgeoefend door Tata over wat dan ook. Wij doen gewoon onderzoek.’ Wel blijkt uit de WOB-stukken dat medewerkers van de staalfabrikant begin 2020 bij de GGD al veelvuldig zaten te hengelen naar de inhoud van het rapport. Uiteindelijk kreeg Tata Steel het rapport een dag voor publicatie. Dat Tata Steel uit het rapport geschrapt werd, had volgens Van de Velden een puur ‘tekstuele’ reden.

Tata Steel ligt al twee jaar onder vuur door de overlast die het keer op keer veroorzaakt in de nabije omgeving en vanwege het overtreden van vergunningen. Niet alleen uit het omstreden GGD-rapport bleek vorig jaar dat longkanker in de omgeving van de fabriek veel meer voorkomt. Daarna bleek uit cijfers van het Integraal Kankerinstituut Nederland (IKNL) over de jaren 2004 tot 2018 dat de percentages longkanker in Beverwijk, Velsen en IJmuiden nog veel hoger waren: respectievelijk 51, 46 en 40 procent meer dan gemiddeld in heel Nederland.

Enkele partijen in de Tweede Kamer willen nu opheldering van de staatssecretaris over hoe het rapport van de GGD tot stand is gekomen. Advocaat Benedicte Ficq, die onlangs namens vele omwonenden en oud-werknemers aangifte heeft gedaan tegen Tata Steel, heeft het artikel onder de aandacht gebracht van justitie. ‘Ik wil dat ze dit artikel meeneemt. Ik wil dat ze kennisneemt van de mogelijke macht die Tata heeft om onafhankelijke onderzoeken te beïnvloeden. Dit stuk kan van invloed zijn op het onderzoek van het Openbaar Ministerie’, aldus Ficq.