'Die Belgen met gelijke munt terugbetalen'

Voor Nederlandse Kamerleden is de zaak duidelijk: de Belgen zijn de hoofdschuldigen, en dan met name de Belgische spoorwegen. Die weigeren vanaf 2007 op Breda en Den Haag te rijden. Deze steden liggen eigenlijk niet op de HSL-route, maar worden via bestaand spoor op het HSL-net aangesloten. Een onzinnige constructie, vinden de Belgen, die bovendien veel verlies oplevert. Het Nederlandse bedrijf dat de treinen gaat rijden, HSA, moet maar opdraaien voor deze verbinding. Maar die wil dat niet en dreigt het bijltje erbij neer te gooien. 'It takes two to tango', aldus het spoorbedrijf.

Zo dreigt Den Haag door Belgische tegenwerking niet te worden aangesloten op het HSL-net. Dat zou een nieuwe tegenslag zijn voor het prestigieuze project, dat eerder kampte met miljarden-tegenvallers. Het rijk steekt tientallen miljoenen in de station van Breda en Den Haag; geld dat mogelijk deels weggegooid is.

GroenLinks-Kamerlid Duyvendak vindt het onverkwikkelijk. 'Er is afgesproken dat er een directe trein zou komen. Dan kun je blijven zitten en hoef je niet over te stappen in Rotterdam. Voor ambtenaren en lobbyisten is dat erg belangrijk.' PvdA-Kamerlid Dijksma sluit zich bij hem aan. 'Het zou te gek voor woorden zijn als Den Haag niet rechtstreeks wordt verbonden met Brussel. Het gaat hier om twee belangrijke Europese steden.'

Daar komt bij dat de HSL minder snel rijdt dan gedacht. De Belgische spoorwegen hebben zich verkeken op de snelheid van de HSL in België. Die doet er acht minuten langer over dan gepland, waardoor Nederland zich ten onrechte rijk rekende. Jarenlang werd het publiek lekker gemaakt met reistijden die niet bleken te kloppen. Bovendien werkte ook het Nederlandse spoorbedrijf HSA met de verkeerde cijfers. In allerijl werden de vervoersprognoses naar beneden bijgesteld.

Kamerleden, maar ook minister Peijs, zitten met de handen in het haar. De frustratie richt zich vooral op de Belgische minister van Overheidsbedrijven, Johan Vande Lanotte. Die staat, tot ergernis van de Nederlandse politici, vierkant achter de Belgische spoorwegen. Hij kan het zijn kiezers niet uitleggen dat het zwaarverlieslijdende bedrijf in eigen land spoorlijnen schrapt en vervolgens over de grens avonturen aangaat. Maandenlange onderhandelingen tussen Nederland en België zijn op niets uitgedraaid. Intussen zijn de verhoudingen danig verziekt, bleek deze week in de Kamer.

'We hebben flinke onenigheid', beaamde verkeersminister Peijs tijdens een debat. Ze stoort zich eraan dat Vande Lanotte zich niet inzet voor de verbindingen met Den Haag en Breda. Bovendien zou hij mondelinge toezeggingen niet zijn nagekomen. Daarop had Peijs 'een niet zo vriendelijke brief' naar België gestuurd, die de zaak verder op scherp zette. 'De beschietingen' zouden daarom nog wel even doorgaan, aldus Peijs.

De Kamer gooit er nu een schepje bovenop. De Belgen moet een lesje worden geleerd, klinkt het. Voor eens en altijd moet duidelijk worden dat Nederland niet met zich laat sollen. 'We kunnen niet voortdurend over ons heen laten lopen', zegt CDA-Kamerlid Van Hijum. 'We dreigen de Gekke Henkie van de onderhandelingen te worden.' Bestuurlijke chantage is daarbij niet langer uitgesloten. België moet voor zijn onwillige opstelling worden bestraft.

PvdA-Kamerlid Dijksma verwoordt het zo: 'Kijk, de Belgen willen een paar dingen en wij ook. Die verdieping van de Westerschelde is voor de Antwerpse haven belangrijk. En wij hechten veel waarde aan die snelle verbinding tussen de Randstad en Brussel en Parijs. Dan kan het niet zo zijn dat alleen onze Belgische vrienden hun zin krijgen.' Om er dreigend aan toe te voegen: 'Voor de goede verstaander is duidelijk wat ik hiermee bedoel.'

VVD-Kamerlid Hofstra zet het extra aan. 'We moeten assertiever optreden, die Belgen met gelijke munt terugbetalen.' Te vaak heeft Nederland zich de kaas van het brood laten eten, vindt de liberaal. Hij wijst op de IJzeren Rijn, een omstreden spoorlijn over Nederlands grondgebied, waar België al jaren voor ijvert. 'Hoe bestaat het dat wij alleen die 18 miljoen euro aan voorbereidingskosten betalen? Het is notabene een Belgisch project. We moeten er harder ingaan.'

Ook GroenLinks-Kamerlid Duyvendak verkiest de confrontatie. 'De Belgen zijn ons schatplichtig. Ze willen altijd het onderste uit de kan. Zo hoor je als buren niet met elkaar om te gaan. Er moet sprake zijn van geven en nemen.'

Maar tussen de regels door weerklinkt de twijfel. Want heeft Nederland niet gewoon een beroerde onderhandelingspositie? Wie het HSL-dossier bestudeert, is geneigd te zeggen: ja. Nederland sloot slechts een verdrag met België, dat de investeringen in het spoor regelde en niet de exploitatie. Die werd vastgelegd in een concept-overeenkomst tussen HSA en het Belgische spoor. Tot op de dag van vandaag hebben de Belgen het stuk nog niet ondertekend, waardoor ze nergens toe zijn verplicht. Nederland staat erbij en kijkt ernaar.

'Misschien maskeren we met ons power-play richting de Belgen, dat in Nederland grote fouten zijn gemaakt', erkent Kamerlid Duyvendak. Ook de andere parlementariërs beamen dat de Belgen hun zaakjes beter voor elkaar hebben. VVD'er Hofstra: 'Ik ben er heel pessimistisch over. Overal zie ik beren en apen op de weg.' En Van Hijum beaamt dat er 'juridisch niet zo heel erg veel afdwingbaar is.'

Hoe gaat het dan verder? De Belgische minister Vande Lanotte is in ieder geval niet onder de indruk van de dreigementen. 'Moet hij nu van zijn stoel donderen van angst?', zegt zijn woordvoerster. 'We moeten eerst nog zien of Nederland het lef heeft om de dreigementen uit te voeren. Deze koude douche bemoeilijkt wel de gesprekken natuurlijk.'

Ze wijst erop dat Vande Lanotte als eerst een compromis op papier zette. 'En vervolgens kregen wij een juridisch-agressieve brief terug.'

Kamerleden speculeren ondertussen openlijk over rampscenario's. In één daarvan gaat de HSA - nu nog een lege BV - falliet. Hofstra: 'Eén ding is zeker: dit gaat ons veel geld kosten.'