Deze vier thema’s moeten Trump nog vier jaar bezorgen

Hoewel het gebruikelijk is dat een presidentskandidaat een programma schrijft en de Republikeinse partij Trump daar herhaaldelijk om heeft verzocht, heeft de 45ste president van de Verenigde Staten geen agenda voor zijn tweede termijn opgesteld. Trump zei wat losse punten te prefereren boven een klassiek verkiezingsplan. Maar ook daarvan is, tweeënhalve maand voor de verkiezingen, niets gesignaleerd. In arren moede heeft de partij het programma van 2016 maar uit de kast gehaald, inclusief kritiek op de ‘huidige’ president.

Toen Fox News-presentator en Trump-steunpilaar Sean Hannity eind juni in zijn tv-programma aan de president vroeg wat zijn voornemens voor een tweede termijn zijn, had Trump geen antwoord. Hannity legde de bal nog wel voor open doel door te vragen naar het verschil met de Democratische presidentskandidaat Joe Biden, maar Trump leek overvallen door de kwestie en stamelde iets over ervaring: ‘Weet je, het woord ‘ervaring’ is nog steeds goed. Ik zeg altijd: talent is belangrijker dan ervaring. Maar het woord ‘ervaring’ is een heel belangrijk woord.’

Nu is Trump natuurlijk nooit een man geweest van gestructureerde beleidsnota’s, maar het contrast met 2016 is groot. In zijn onstuimige campagne presenteerde hij toentertijd wel degelijk concrete plannen: zo zou hij een muur met Mexico bouwen, had hij een strategie om de corruptie in Washington te lijf te gaan, wilde hij regels afschaffen, zou hij de Amerikaanse infrastructuur opkalefateren en beloofde hij fabrieksbanen door handelsakkoorden te ontbinden. Dat is respectievelijk een heel klein beetje, niet, heel goed, totaal niet en best aardig gelukt.

Nu ontbreken dergelijke plannen, en daarmee de mogelijkheid hem te toetsen op zijn beloften, mocht hij herkozen worden. Misschien openbaart Trump zijn beleidsvoornemens tijdens een van zijn speeches op de Republikeinse conventie, die maandag begint. Niet iedereen gaat daarvan uit. Senator en Trump-vertrouweling Lindsey Graham zei onlangs tegen The Atlantic: ‘Het enige wat ik over Trumps verkiezingsagenda weet, is dat ik niet veel over Trumps verkiezingsagenda weet.’ Sommige Republikeinen vrezen dat Trump alleen zichzelf bepalend acht voor de uitslag, niet zijn ideeën. Die opvatting hield misschien stand in 2016, maar vier jaar later wordt die riskant geacht in een land dat gebukt gaat onder een pandemie, toenemende werkloosheid en rassenrellen.

De economie

Trumps concrete beleidsplannen mogen dan nog vaag zijn, de thema’s waarop hij deze verkiezingen wil winnen zijn helder. De economie staat op één. Trump scoort landelijk laag in de waardering van zijn aanpak van de coronacrisis en de Black Lives Matter-protesten, maar krijgt van meer dan de helft van de Amerikanen een voldoende voor zijn economische beleid. Daarmee is dat voor hem het veiligste actuele vraagstuk geworden.

Vóór de coronacrisis was de werkeloosheid in de Verenigde Staten historisch laag, de groei van de economie (die onder Obama was ingezet) zette zich onder Trump voort. Onder zijn presidentschap kwamen er 6,8 miljoen banen bij. Trump claimt dat als zijn belangrijkste wapenfeit (‘Ik ben de beste banenpresident die God ooit heeft geschapen’).

Dat de economie door corona is gekelderd en de werkloosheid razendsnel oploopt, nu ruim 10 procent, wordt de president – die heeft voorspeld dat de economie onmiddellijk na de pandemie zal terugveren – door zijn aanhang niet al te zeer aangerekend: dat is overmacht.

Trump werpt zich tijdens deze verkiezingen daarom op als beschermheer van de Amerikaanse economie. Niet door met een reddingsplan te komen, maar door te waarschuwen voor zijn rivaal Joe Biden. In zijn tweets en campagnespotjes schildert hij Biden steevast af als een ‘marionet van de radicaal linkse beweging’ van voormalig presidentskandidaat Bernie Sanders en volksvertegenwoordiger Alexandria Ocasio-Cortez, ‘die eropuit is de Amerikaanse levensstijl kapot te maken’. Trump beweert dat Biden de belastingen voor de middenklasse met 4.000 miljard dollar zal verhogen om zijn klimaatplan, de Green Deal, te bekostigen. Dat is een stelling die grotendeels onjuist is: driekwart van de belastingverhoging is voor de rijkste 1 procent.

Terwijl Biden nieuwe werkgelegenheid ziet in klimaatvriendelijke technologie, zet Trump opnieuw in op oude industrie en fossiele brandstoffen. Zo ondertekende de regering-Trump afgelopen week een wet die het toestaat naar olie en gas te boren in een natuurgebied in Alaska dat zestig jaar werd beschermd.

Trump gaat voort op de in 2016 ingezette koers: deregulering, het opbreken van handelsakkoorden die volgens hem ongunstig zijn voor Amerika, zoals Nafta, tussen de VS, Canada en Mexico, en een handelsoorlog met China. Hij wrijft ‘Beijing Biden’ bijvoorbeeld in dat hij de toetreding van China tot de Wereldhandelsorganisatie in 2001 heeft gesteund, waardoor volgens Trump 60 duizend Amerikaanse fabrieken verloren zijn gegaan. Onlangs zei de president dat hij belastingvoordelen wil bieden aan Amerikaanse bedrijven die hun fabrieken in China sluiten.

Law and order

‘Ik ben de enige die tussen de Amerikaanse droom en totale anarchie, waanzin en chaos staat’, zei Trump vrijdag op een bijeenkomst van de conservatieve Council for National Policy. De president schetst in zijn campagne consequent een dystopisch beeld van het onveilige Amerika dat ontstaat als Biden aan de macht komt. Verkiezingsspotjes tonen brandende gebouwen en rellende jongeren die winkels plunderen en vechten met de politie. Een oude dame die het alarmnummer probeert te bellen als er bij haar wordt ingebroken, krijgt geen gehoor, ‘want Biden wil de politie ontmantelen’. Dat klopt niet: Biden en running mate Kamala Harris hebben zich expliciet uitgesproken tegen het verkleinen van politiebudgetten.

Trumps boodschap is dat zijn Amerika wél veilig is; law and order is zijn tweede grote verkiezingsthema. Trump refereert daarbij aan de Black Lives Matter-demonstraties die nog altijd in diverse steden worden gehouden en soms uit de hand lopen – door politieprovocatie menen sommigen, door linkse anarchisten stellen Trump en aanhangers. Ook de stijgende misdaadcijfers in de steden baren Trump zorgen.

Democratische bestuurders treden daarbij naar Trumps oordeel onvoldoende hard op. Zoals in Portland aan de westkust, waar Trump in juli federale ordetroepen op de protesten afstuurde. Ook stuurde hij de FBI naar onder meer Chicago en Detroit om de bendeafrekeningen te helpen oplossen.

Trump is een angstcampagne begonnen. Niet alleen wakkert hij de vrees aan voor buitensporig geweld, maar ook voor onrechtmatige verkiezingen, de teloorgang van de witte buitenwijken, de teloorgang van de kerk, de teloorgang van de (witte) Amerikaanse identiteit en een instroom van migranten die Amerikaanse banen inpikken. ‘Het is een strijd voor het voortbestaan van onze natie en de beschaving zelf’, aldus Trump. Vaak wijst hij daarbij op niet-bestaande beleidsplannen van Biden en Harris: ze willen uw wapens afpakken, ze willen u thuis opsluiten vanwege de pandemie, ze willen de grenzen openen.

De law and order-strategie lijkt vooralsnog weinig effectief: volgens peilingen in juni geven Amerikanen de voorkeur aan een president die de oorzaken van de protesten serieus neemt, boven een die de wet handhaaft om de veiligheid te herstellen. Bovendien geniet Biden meer vertrouwen op orde en handhaving (47 procent) dan Trump (42 procent). In een tijd van toenemende onzekerheid over banen en volksgezondheid kan dat echter zo veranderen.

De rechters

Voor Republikeinen is een van de grootste succesnummers van Trumps presidentschap de benoeming van conservatieve rechters. Trump installeerde Neil Gorsuch en Brett Kavanaugh in het Hooggerechtshof, waardoor de balans daar nu is omgeslagen naar de Republikeinen: van de negen rechters zijn vijf door Republikeinse presidenten benoemd. Daarnaast benoemde Trump in een recordtempo 51 nieuwe rechters bij de federale rechtbanken van hoger beroep, geselecteerd op hun conservatieve geloofsbrieven.

Uit een grootschalig onderzoek van The New York Times dit jaar bleek dat de door Trump benoemde 51 rechters, die meer dan een kwart uitmaken van het totale aantal hoge beroepsrechters, veel openlijker politiek actief zijn dan hun voorgangers die zijn benoemd door Barack Obama en George W. Bush. Ook stemmen ze vaker in lijn met de conservatieve Republikeinse agenda, zeker op controversiële onderwerpen als abortus en immigratie, lhbti-rechten en de bewegingsruimte van lobbyisten.

In zijn poging herkozen te worden zal Trump zeker wijzen op deze historische verdienste. Rechters aan hoven van beroep en het Hooggerechtshof worden immers voor het leven benoemd: de conservatieve agenda kan op die plekken dus nog decennialang worden uitgevoerd.

Al stemde het Hooggerechtshof onder Trumps presidentschap niet altijd volgens conservatieve partijlijnen. Zo stemde een meerderheid voor het openbaar maken van Trumps financiële gegevens, waaronder Kavanaugh en Gorsuch, en nipt tegen wetgeving in de conservatieve staat Louisiana die het artsen vrijwel onmogelijk maakt abortussen uit te voeren, Kavanaugh en Gorsuch stemden vóór die wet.

Trump zal erop wijzen dat hij in een tweede termijn nog meer rechters kan benoemen. Onder wie de opvolger van Ruth Bader Ginsberg. De 87-jarige liberale hoge rechter maakte in juli bekend opnieuw een behandeling voor kanker te hebben ondergaan. Alle ogen zijn op haar gericht: zal ze het halen tot de inauguratie van de nieuwe president, in januari 2021? En zal die president een Democraat of een Republikein zijn?

De onderzoeken

Er lopen diverse onderzoeken die Trump zal gebruiken voor zijn herverkiezing. Federaal aanklager John Durham onderzoekt namens het ministerie van Justitie het rapport van Robert Mueller, dat contacten tussen Trump en het Kremlin blootlegde. Daarover zijn ook twee Senaatscommissies hoorzittingen aan het optuigen, waarvan één onder leiding van senator Lindsey Graham. Volgens Trump begon het Mueller-onderzoek met procedurefouten, sterker nog: met de intentie van de regering-Obama om Trump te wippen.

Wat de conclusies van Durham en de Senaatscommissies ook zullen zijn, waarschijnlijk zal Trumps minister van Justitie, William Barr, er voor Biden zo schadelijk mogelijke conclusies aan verbinden.

Een ander onderzoek wordt gedaan door een Senaatscommissie onder leiding van de Republikeinse senator Ron Johnson, naar corruptie van Joe Biden in de tijd dat zijn zoon Hunter bij het Oekraïense gasbedrijf Burisma was gedetacheerd. Dit is het onderzoek dat Trump eigenlijk van zijn Oekraïense collega Volodymir Zelenski probeerde af te dwingen in ruil voor geld voor wapens (wat de aanleiding was voor de afzettingsprocedure tegen Trump). Daarbij worden de directe adviseurs van de Bidens gedagvaard, wat een voor de Republikeinen interessant ‘proces’ kan opleveren. De commissie streeft ernaar dat dat nog vóór de verkiezingen gebeurt.