Deze man is volgens de NY Times een verlengstuk van het Kremlin. 'Fake news', zegt hij zelf
De 48-jarige Vladimir Kornilov zit op een terras tegenover het Tweede Kamer-gebouw in Den Haag en vist het citroentje uit z'n spa rood. 'Ik begrijp niet dat jullie dit drinken, met zo'n schijfje erin', grijnst hij. Op tafel heeft hij een stapeltje kranten neergelegd. Enkele Nederlandse en The New York Times.
Hij klopt op de Amerikaanse krant, waar hij vandaag prominent in staat. 'Fake news', zegt hij. Het stuk gaat over het Oekraïne-referendum in Nederland en hoe de Russen zich met deze stemming zouden hebben bemoeid. Kornilov zou een belangrijke rol hebben gespeeld, door zijn contacten met Nederlandse politici als SP'er Harry van Bommel en Thierry Baudet van Forum voor Democratie. Kornilov is een van de 'nep-Oekraïners', die namens Rusland opinies in westerse landen probeert te beïnvloeden.
Uit z'n binnenzak vist hij een Oekraïens paspoort. 'Is dit soms nep?' Ja, hij heeft zich met het Oekraïne-referendum bemoeid. En hij was fel tegen. 'De mensen hier werden verkeerd geïnformeerd. Er was heel veel propaganda.' Dus mengde hij zich in het debat. Maar maakt hem dat onderdeel van de lange arm van het Kremlin?
Kornilov kreeg een cruciale rol toegedicht in de Russische beïnvloedingsoperaties, met name in het artikel in The New York Times. Hij presenteerde zich als directeur van een Centrum voor Euraziëstudies in Den Haag. Ten tijde van het referendum was hij zeer actief en waarschuwde hij vooral voor de corruptie in Oekraïne. Hij postte video's, schreef journalistieke artikelen, interviewde politici als Thierry Baudet, verscheen zo nu en dan op de Russische televisie en wist als onafhankelijk 'politiek expert' en 'politiek analist' zelfs door te dringen tot de NOS en Nieuwsuur.
Maar hij symboliseert ook het probleem van berichtgeving over zijn rol: er is veel speculatie en er zijn weinig feiten over zijn banden met Russische machthebbers.
Wat is waar over Russische beïnvloeding in Nederland?
De Russen zouden onze verkiezingen beïnvloeden, zelfs de geheime dienst waarschuwt voor ze. Maar wie goed kijkt wat ze doen, ziet ook desinformatie over de Russische desinformatie. De Volkskrant doet een poging om de informatiekluwen te ontwarren.
Boeken
Kornilov werd geboren in Rusland, is een Oekraïner en kwam vier jaar geleden naar Nederland. Vanwege familie die hier woont, zegt hij. Hij leeft voor een deel van de opbrengst van zijn boeken, want dat zijn naar eigen zeggen bestsellers. Momenteel schrijft hij een boek over de gevolgen van de Brexit. Zijn vrouw heeft een hoge baan bij een grote bank, claimt hij. Hij geeft toe dat het centrum waar hij zegt te werken, niet bestaat. Het zou nog in oprichting zijn. Kornilov snapt niet waaraan hij alle aandacht verdient. 'Omdat ik tegen het Oekraïne-verdrag was, probeert iedereen nu iets tegen me te vinden.'
Toch is dat niet zo gek, omdat hij moeilijk onafhankelijk genoemd kan worden. Tot 2013 was hij de directeur van de Oekraïense afdeling van het Russische Instituut voor GOS-landen. Dit instituut, opgericht door de Russiche parlementariër Konstantin Zatoelin, behartigt Russische belangen in voormalige Sovjetstaten. Kornilov hoort tot de geestelijk vaders van de Volksrepubliek Donetsk; een van de opstandige regio's in het oosten van Oekraïne. Waar hij voor staat, is duidelijk: de belangen van Rusland.
De juiste contacten
Dat blijkt ook uit mails die een Oekraïense hackgroep bemachtigde en waarin de Volkskrant via de website Inform Napalm inzage kreeg. Het gaat om tienduizenden mails van Kirill Frolov, de vicedirecteur van het instituut waar Kornilov eerder ook werkzaam was. De mails beslaan een periode van 1997 tot 2016 en laten zien hoe Rusland z'n invloedssfeer in voormalig Sovjetstaten probeert te vergroten en wat de machtsverhoudingen tussen het Kremlin en het instituut zijn. Kornilov wordt vaak genoemd.
Uit de mails rijst het beeld op van een relatief laaggeplaatst persoon, maar met de juiste contacten. En die lopen tot in het Kremlin. Kornilov staat in mails genoemd tussen Frolov en Sergej Glazijev, adviseur van president Poetin. Ook is er een mail, gedateerd 19 augustus 2014, waarin Alexander Doegin, een Russische politicoloog met ultra-nationalistische ideeën en goede banden met het Kremlin en de Russische krijgsmacht, zich beklaagt over de opstelling van Kornilov in Oekraïne. Kornilov zou lobbyen voor erkenning van de door pro-Russische rebellen ingenomen regio's Donetsk en Lugansk. Maar Doegin is bang dat erkenning het einde van de oorlog betekent.
Kornilov begrijpt de ophef over de mails niet. Ja, hij had jarenlang contact met hooggeplaatste Russen en buitenlandse diplomaten. Opmerkelijk? Hij schudt zijn hoofd. 'Dat was mijn werk. Zatoelin was mijn baas. Ik had in die rol heel veel ontmoetingen met diplomaten van verschillende landen. Ik kwam ook bij de Amerikaanse ambassade in Kiev.'
Dat hij een klassieke Russische spion zou zijn, is ongeloofwaardig. Daarvoor opereert hij te openlijk en is hij transparant over zijn denkbeelden. Toch is hij blijkbaar voor inlichtingendiensten interessant. Toen de Volkskrant de beschikking kreeg over de e-mails, wilde de Nederlandse geheime dienst AIVD graag een kopie. Een agent van de dienst, die zijn identiteit niet wilde prijsgeven, bood daarbij ook geld. De Volkskrant heeft dat geweigerd.
(Met medewerking van Robert van der Noordaa)
