Democraten versus kleptocraten

Tien minuten later kwam de dief weer terug en richtte hetzelfde pistool op dezelfde man en beval hem dit keer zijn rijbewijs en kentekenbewijs af te geven. De dief had er kennelijk een vermoeden van dat als er ooit rust en orde zou komen te heersen in Albanië, hij die paperen wel eens nodig zou kunnen hebben.

Albanië is een tragisch, maar verhelderend voorbeeld van de nieuwe scheidslijnen in de wereldpolitiek. Nu het communisme ineen is gezakt, beschikken zo ongeveer alle landen over dezelfde hardware, dat wil zeggen: ze hebben allemaal, de een wat meer de ander wat minder, het vrije-marktkapitalisme aanvaard.

Ze zijn echter zeer verschillend wat betreft de software: de beheersinstellingen, onomkoopbare rechters, ambtenaren, parlementariërs en politie. Na de Koude Oorlog kreeg Albanië de beschikking over alle hardware, maar niets van de software.

Daardoor kon het gebeuren dat de eerste post-communistische vrije-marktregering van het land kwam te vallen over de piramidefondsen. De Albanezen, voor wie het kapitalisme iets heel nieuws was, konden gemakkelijk worden verleid hun geld aan de fondsen te geven die hun een rendement voorspiegelden van 50 procent per maand.

De Albanese regering, die - voor een deel althans - ook niet beter wist en waarvan vele functionarissen zelf ook ten prooi waren gevallen aan de piramidekoorts, weigerde een eind aan de fondsen te maken.

Daarna zakten die onvermijdelijk in elkaar, waarop de Albanezen hun eigen land gingen plunderen om hun geld terug te krijgen. Het piramidespel is kapitalisme zonder software, of, zoals een Amerikaanse functionaris het uitdrukte: 'Er komen mensen in Albanië om het leven doordat er hier geen behoorlijke bankvoorschriften bestaan.'

Dit wordt de toekomst. Nu iedereen over dezelfde hardware beschikt, zullen de landen die de software kunnen krijgen, 'vrije-markt-democratieën', worden geleid door democratische elites. De landen die de software niet krijgen, zullen vrije-markt-kleptocratieën worden, direct of indirect geleid door maffia-elites.

Albanië is een extreem vrije-markt-kleptocratie. Mexico, Rusland, India, Colombia, Brazilië en China hebben allemaal de hardware beschikbaar, maar komen nog altijd software tekort en gezien de corruptie die in deze landen heerst is het niet duidelijk of ze vrije-markt-democratieën zullen worden, of vrij-markt-klepocratieën.

Anders gezegd: ze hebben de wegen, maar krijgen ze ook de stoplichten? Zullen ze ook de beschikking krijgen over 'de immateriële infrastructuur', zoals de Amerikaanse onder-minister van Financiën, Lawrence Summers, dat noemde: de wet die het democratisch kapitalisme zijn inhoud geeft en het eerlijk maakt en efficiënt.

'Na de Koude Oorlog werd algemeen aangenomen dat de landen die de hardware van de democratisch kapitalisme hadden aanvaard, onvermijdelijk ook de software zouden ontwikkelen. Het aanvaarden van de hardware was het eenvoudigst, omdat er nergens in de wereld een alternatief model bestaat', aldus Jeffrey Garten, die een pienter boek over dit onderwerp heeft geschreven (The Big Ten: The Big Emerging Markets and How They Will Changes Our Lives).

'Het verwerven van de software', schrijft Garten. 'is het moeilijkst en of ze die wel of niet krijgen, kan wel eens een van de belangrijkste vraagstukken van de buitenlandse politiek van Amerika worden.'

Inderdaad. Als belangrijke landen de hardware van het democratisch kapitalisme hebben, maar de software niet, dan zal dat grote gevolgen hebben voor de financiële markten in de wereld, voor de wereldhandel, en voor de stabiliteit van een paar van de bevolkingsrijkste landen.

Wat is onze grootste zorg over Hongkong, dat bij China zal gaan horen? Niet dat het dan communistisch wordt (China zelf is niet communistisch meer), maar dat het een vrije-markt-kleptocratie zal worden, want dat is de weg die China is ingeslagen.

Waarom maken we ons zorgen over Mexico? Omdat zijn leger, ambtenarij en rechtspleging wel eens zo corrupt zouden kunnen worden dat er geen hervormen meer aan is.

Jammer genoeg heeft de regering-Clinton tot dusver nog geen samenhangend plan ontwikkeld om aan deze ontwikkelingen het hoofd te bieden. Ik breng op het ogenblik een bezoek aan het hoofdkwartier van de NAVO, en ik kan er niets aan doen maar ik denk toch, dat toekomstige historici luid en lang zullen lachen om de onzin dat Washington veertig miljard dollar heeft uitgegeven om de NAVO na de Koude Oorlog uit te breiden naar het oosten.

Kom jongens, de strijd tussen communisten en democraten is voorbij. We hebben gewonnen. Iedereen heeft nu onze hardware. Het is de strijd tussen kleptocraten en democraten die telt, een strijd waarvoor de Verenigde Staten totaal onvoorbereid zijn.

Thomas Friedman

The New York Times