Democraten 'moeten helemaal opnieuw beginnen' D66 kan alleen nog hopen op goede afloop in Gelderland

Van onze verslaggeefster

Aukje van Roessel

DEN HAAG

Afgelopen zaterdag kwamen de D66-lijsttrekkers uit de twaalf provincies bij elkaar. Om de wonden te likken en de uitslag te evalueren. Volgens partijvoorzitter W. Vrijhoef zat het tijdens de bijeenkomst 'qua spirit wel goed'. Hij vindt de uitspraak dat 'het middenkader is weggevaagd' dan ook wat al te dik aangezet. Ook als de partij teruggaat van zeven naar slechts één gedeputeerde, zoals de situatie er nu naar uitziet.

Dat wegvagen komt uit de mond van zijn partijgenoot, de Zuidhollandse gedeputeerde L. Blok. Zij mag volgende maand haar kamer in het Provinciehuis opruimen om het grootste deel van haar werkzaamheden over te dragen aan een CDA'er. 'De hele middenstructuur in onze partij raken we kwijt', meent Blok. 'We zullen helemaal opnieuw moeten beginnen.'

Blok refereert daarmee aan de jaren tachtig. Toen meende D66 dat het gebrek aan vertegenwoordigers in gemeenten en provincies had bijgedragen tot het snelle verlies van Tweede-Kamerzetels dat volgde op de al even plotselinge winst bij de voorgaande verkiezingen. De partij zag het leggen van een basis in alle bestuurlijke geledingen als remedie tegen dit extreme jojo-gedrag.

Partijvoorzitter Vrijhoef ziet de uitslag van 8 maart niet als voorbode voor een nieuwe, grote terugval in het aantal kamerzetels bij de volgende verkiezingen. 'Daarvoor zit dit kabinet er nog te kort.

'Over twee tot drie jaar kunnen wij onze boodschap over het milieu en de sociale zekerheid heel helder vertolken. Onze kiezers, die nu grotendeels thuisbleven, zullen daar gevoelig voor zijn en niet kiezen voor de eenvoudige oplossingen van VVD-leider Bolkestein.'

Vrijhoef relativeert het effect van het gebrek aan middenkader in de komende jaren, waar Blok zo beducht voor is. 'D66 moet nu wat inboeten op het aantal gedeputeerden, maar ten opzichte van het totale bestuurlijke kader is dat relatief gering. Zowel op gemeentelijk niveau als in het kabinet zijn we goed vertegenwoordigd. Voor een partij in opbouw zie ik geen groot probleem.'

D66 is inmiddels zijn twee gedeputeerden in Noord- en Zuid-Holland en zijn ene gedeputeerde in Zeeland definitief kwijt. In Noord-Holland en Zeeland gaan de andere drie partijen, VVD, PvdA en CDA, zonder D66 verder. In Zuid-Holland moeten de democraten plaatsmaken voor het CDA. Die vormen samen met VVD en PvdA het nieuwe college.

Ook in Limburg is het college al rond. En ook daar vormen CDA, VVD en PvdA het dagelijks bestuur van de provincie. Als gevolg van de winst van de VVD raakt zowel het CDA als de PvdA één zetel kwijt. De winnaar krijg er één gedeputeerde bij. Op één gedeputeerde wordt bezuinigd.

In de provincies waar nog wordt onderhandeld, doet D66 in Friesland, Groningen, Overijssel en Utrecht al niet meer aan de gesprekken mee. In Drenthe hadden de democraten één gedeputeerde, maar die mag waarschijnlijk alleen terugkomen als de andere drie partijen, wederom CDA, VVD en PvdA, het niet eens kunnen worden over de zetelverdeling.

In Brabant en Flevoland zitten alle partijen nog om de tafel om te praten over het werkprogramma voor de komende jaren. De verwachting is dat ook hier D66 van tafel zal moeten opstaan als de zetelverdeling ter sprake komt. VVD, CDA en PvdA zullen dan waarschijnlijk gedrieën verdergaan. Tenzij er natuurlijk, net als in Drenthe, ruzie komt over de zetelverdeling. Dan kan D66 misschien ook hier een uitweg bieden.

Blijft over de provincie Gelderland. De hoop van D66 in bange dagen. Onder druk van de publieke opinie moesten D66, CDA en PvdA winnaar VVD daar toch bij de besprekingen betrekken, nadat ze kort na 8 maart nog zonder de liberalen een college hadden willen vormen. Waar D66 op 8 maart sterk verloor, zodat menig provincie nu zonder haar verder kan, kunnen de provincies kennelijk niet om de grote winnaar, de VVD, heen.