Dement, maar niet berooid

duizend wilsonbekwame ouderen zijn uitgebuit omdat niets was vastgelegd over het beheer van hun bankrekeningen.

Pardon? Een levenstestament?

Veel mensen hebben een testament voor wat er na hun overlijden met de nalatenschap moet gebeuren en wie dat moet regelen: de executeur-testamentair. Vaak wordt gedacht dat hij ook de zaken zal regelen die spelen als mensen nog leven. Het gaat dan om zaken waartoe zij zelf niet meer in staat zijn, door dementie bijvoorbeeld of een beroerte. Maar dat is niet zo. Een 'gewoon' testament gaat pas in na het overlijden. Met een levenstestament kun je vastleggen wat er met die andere zaken moet gebeuren en wie dat regelt. Ook handig voor als je slecht ter been bent, trouwens.

Is dat nou wel nodig?

De Consumentenbond vindt van wel. Die heeft samen met de EPN (de vereniging van in vermogenszaken gespecialiseerde notarissen) een praktisch boekje gemaakt over het levenstestament, met informatie en tips om goed voorbereid bij de notaris aan te komen. Dat scheelt geld, want een levenstestament voor alleen de vermogenszaken begint al bij minimaal 600 euro, exclusief registratiekosten (25 euro) en andere leges. Hoe uitgebreider het levenstestament, hoe duurder het wordt. Daarom is het zaak goed te weten wat je wilt voor je naar de notaris gaat. Dat kan het gesprek bekorten en scheelt dus in de kosten.

Goedkoop is een levenstestament dus bepaald niet. Maar je kunt als 'levenstestateur' de zaken precies zo regelen als je zelf wilt. Een levenstestament helpt volgens de notarissen ook tegen financiële uitbuiting, waarvan volgens recente berichten bijna veertigduizend wilsonbekwame ouderen het slachtoffer zijn geworden. Zo werd bij dementerende bejaarden soms elke week geld van de rekening gehaald door kwaadwillende familieleden, malafide boekhouders of zelfs de thuiskapper. Met een levenstestament is vastgelegd dat alleen de gevolmachtigde uw geldzaken mag doen.

De gevolmachtigde?

Met een levenstestament kun je iemand aanwijzen die het recht krijgt namens jou bepaalde handelingen te verrichten. Diegene mag alleen doen waar hij of zij een volmacht voor heeft. Je blijft zelf ook bevoegd en je kunt de volmacht altijd weer herroepen. Niettemin is het nogal wat: iemand anders die jouw zaken gaat regelen. Hij of zij kan over je bankrekeningen beschikken, je huis verkopen, schenkingen doen en namens jou leningen afsluiten. Daarom moet het een persoon zijn in wie je het volste vertrouwen hebt.

Misbruik is nooit honderd procent uit te sluiten, maar er zijn wel wat waarborgen in te bouwen: een maximumbedrag bijvoorbeeld. Ook kan iemand worden benoemd die toezicht houdt op de gevolmachtigde, die dan periodiek rekening en verantwoording moet afleggen. Meerdere gevolmachtigden benoemen kan ook. Dat kunnen de kinderen zijn, maar dat hoeft niet. Je kunt ook een bijzondere volmacht geven, in plaats van een algemene. Zo kan je zoon bijvoorbeeld de bevoegdheid krijgen het huis te verkopen, waarbij weer kan worden vastgelegd dat hij daarvoor de goedkeuring moet hebben van je dochter.

Zo'n constructie kan een oplossing zijn, maar het kan ook juist leiden tot ruzie. Daar moet je van tevoren goed over nadenken. En het moet wel werkbaar blijven. Het is niet handig als er drie handtekeningen nodig zijn om 50 euro over te maken.

Overigens kun je ook alleen je wensen vastleggen in het levenstestament, zonder gedoe over volmachten.

Is het alleen voor financiële zaken?

Nee, naast de zogeheten vermogensrechtelijke volmacht kun je ook een medische volmacht regelen. Daarin wordt vastgelegd wie met de artsen mag overleggen. Je kunt ook de wensen tot levensverlengende maatregelen vastleggen (het 'behandelgebod'). Of het tegenovergestelde natuurlijk, wat je níet meer wilt: de niet-behandelverklaring.

Ook kunnen de wensen over euthanasie worden vastgelegd, over het al dan niet doneren van organen en weefsels en in welk ziekenhuis je wel of juist absoluut niet wilt worden behandeld. Overigens beslissen artsen uiteindelijk, maar ze weten dan tenminste wat jouw wensen zijn.

Daarnaast kunnen ook, heel modern, de digitale zaken worden geregeld. Wat moet er gebeuren met je leven online als je zelf niet meer kunt handelen? Nu schijnt het voor familie of gevolmachtigden nogal een gedoe te zijn om een Twitter- of Facebook-account te wijzigen of te beëindigen. Soms wordt daarvoor een volmacht geëist. Verder kan het zijn dat niet duidelijk is op welke sociale netwerken je allemaal actief bent. Dat overzicht kan in het levenstestament, de wachtwoorden liever niet; de Belastingdienst heeft bijvoorbeeld het recht je levenstestament te bekijken. Een gesloten enveloppe met de wachtwoorden bij de notaris inleveren kan weer wel, met in het levenstestament aan wie hij die mag geven. Ook handig voor onlinebankrekening(en).

Wat gebeurt er als ik geen gevolmachtigde heb aangewezen en wilsonbekwaam word?

Dan wijst de kantonrechter een mentor, bewindvoerder of curator aan die je zaken gaat behartigen. Dat doet hij of zij naar beste eer en geweten, alleen zijn je precieze wensen dan niet bekend. Dat is voor de rechters ook lastig, vandaar dat zij de notarissen vroegen of daar niet iets op was te verzinnen.

undefined