De zeven dwergen van Europa staan voor dilemma

Wil een opstand slagen, dan is er echter meer nodig dan een gedeelde angst. De rebellen dienen ook te beschikken over een geloofwaardig alternatief, een positief programma voor het bestuur en de inrichting van de Europese Unie. Zoals premier Balkenende dinsdagavond toegaf, is van zo'n alternatief nog geen sprake. Het probleem is dat de EU-landen zich niet op basis van hun omvang laten indelen. Nederland heeft in veel opzichten meer gemeen met een reus als Duitsland dan met een dwerg als Griekenland.

Op de vraag wat de lange-termijnperspectieven van de coalitie van de kleintjes zijn, zei Balken & ende dat 'het echte spel met de harde conclusies' nog moet beginnen. Volgens hem is het van belang dat van het minitopje een 'duidelijk signaal' uitging dat de grote landen rekening dienen te houden met de gevoelens van de kleintjes.

Nederland maakt zich 'in stijgende mate zorgen' over de hervormingen die op stapel staan in de Europese Unie, zei staatssecretaris Nicolaï van Europese Zaken woensdagavond tijdens een debat in Brussel. 'Er is een echt risico dat we aan het kortste eind gaan trekken.' De regering ziet met lede ogen aan hoe voorzitter Giscard d'Estaing van de Europese Conventie, de organisatie die de hervormingen voorbereidt, steeds meer opschuift in de richting van de grote landen.

Zo heeft Giscard het idee omarmd dat de Unie af moet van het systeem van wisselend voorzitterschap. Elk half jaar een nieuwe voorzitter schaadt de efficiëntie, de effectiviteit en de geloofwaardigheid van de Unie, meent de Franse oud-president. In navolging van de Fransen, Duitsers, Italianen, Spanjaarden en Britten pleit hij daarom voor een vaste voorzitter, die eens in de vijf jaar moet worden gekozen uit de kring van regeringsleiders. Die voorzitter dient ook veel meer macht te krijgen, ten koste van de invloed van de Europese Commissie.

De kleine landen zien de bui al hangen: die voorzitter komt natuurlijk altijd uit een groot land. En de Commissie is als onafhankelijk bestuursorgaan de beste garantie dat de belangen van de kleintjes ook in een grotere Unie gewaarborgd blijven.

De zeven dwergen krijgen over twee weken waarschijnlijk versterking van negen kleine landen die volgend jaar lid worden van de Unie. Dat maakt hun gelederen weliswaar getalsmatig sterker, maar tegelijkertijd wordt het moeilijker om een inhoudelijk alternatief te formuleren.

Niemand ontkent dat er dringend hervormingen nodig zijn. Het bestuur van de Unie loopt nu al vast, laat staan wanneer er volgend jaar 25 in plaats van 15 lidstaten zijn. Een crisis als de kwestie-Irak toont aan dat de EU een krachtdadig bestuur dringend nodig heeft. Ook in sommige kleine lidstaten gaan stemmen op om de realiteit dat de grote lidstaten nu eenmaal meer te vertellen hebben, te accepteren. Hun macht moet niet beperkt, maar ingebed worden in een structuur die garandeert dat de kleintjes genoeg te vertellen overhouden.

In het debat van woensdagavond lanceerde oud-minister en ex-Europees Commissaris Van den Broek een interessante gedachte: 'stel de drie grote landen gezamenlijk aansprakelijk' voor het buitenlands beleid van de Unie. Als Parijs, Londen en Berlijn er met hun totaal verschillende nationale tradities uitkomen, moet dat ook lukken voor de Unie als geheel.

De kleintjes staan voor een pijnlijke keuze: ze kunnen de dominantie van de groten accepteren en in hun voordeel gebruiken; of ze kunnen deze overheersing verwerpen, en daarmee de bestuurbaarheid van de EU blijven frustreren.