De zelfmoordterrorist: het idee van overleven is hem vreemd

Zitten die 72 maagden eigenlijk wel te wachten op het ontplofte zootje ongeregeld dat vorige week hun paradijs kwam binnenrollen? Dáár hoor je die gastjes van IS nooit over. Fysiek is er geen lol aan te beleven ('Steekt daar de kleine Abdelhamid zijn ondeugende kopje op? O nee, het is een vingerkootje') en de kans op een goed gesprek lijkt me ook gering. Al zou je dat best willen. Hoe krijg je iemand zo gek zichzelf op te blazen? Wat gaat er om in de hoofden van die mannen, vaak net geen jochies meer?

In zijn essay De radicale verliezer. Over de psychologie van de zelfmoordterrorist (Cossee, 2006) doet de Duitse schrijver Hans Magnus Enzensberger een poging het mechanisme te duiden achter de zelfmoordaanslag, volgens hem 'de zuiverste vorm van islamistische terreur' - overigens nadat hij nog maar eens heeft uitgelegd dat het moderne terrorisme een 19de-eeuwse Europese uitvinding is waarvan de belangrijkste grondleggers uit het tsaristische Rusland stammen.

Vertrekpunt van zijn betoog is de verliezer. Daarvan hebben we er steeds meer, door de wijze waarop de mensheid zichzelf heeft ingericht - kapitalisme, concurrentie, globalisering. Gewone verliezers berusten mokkend in hun lot, radicale verliezers koesteren hun wrok en wachten tot hun tijd is gekomen. Als de radicale verliezer een 'verliezers-vaderland' vindt, een collectief van gelijkgezinden dat hem prima kan gebruiken, en als bovendien een ideologische ontsteking plaats heeft - geloof werkt prima maar iets anders kan ook - krijgt de destructieve energie die in hem zit de potentie van absolute gewetenloosheid: 'Er ontstaat een amalgaam van doodswens en grootheidswaan, en van zijn machteloosheid wordt hij verlost door een catastrofaal gevoel van almacht.'

RAF, IRA, Al Qaida of IS, het mechanisme is altijd hetzelfde: ze betitelen zichzelf als leger, proberen indruk te maken met bombastische teksten en werpen zich op als woordvoerder van een of andere massa. 'Omdat ze als radicale verliezers overtuigd zijn van de waardeloosheid van hun eigen leven, laat ook het leven van alle anderen hen koud; het idee van overleven is hen vreemd.' Lees dat essay, lieve 72 maagden, dan weet je wat voor stukjes vlees je in de kuip hebt - en het is een briljante tekst.