De wereld kookt als een grote pan

Mensen vluchtten met duizenden, maar ik wist dat ik het nooit zou doen. Ik wilde als schrijver begraven worden op die heuvel, waar mijn voorvaderen in een groene tombe lagen.

Op een nacht kon ik niet meer slapen. Ik dacht aan vluchten.

Ik negeerde het, maar er was iets anders aan de hand, ik kon geen beslissing nemen. De beslissing was al genomen. Maar door wie? Door een geheime kracht. Anderhalf jaar later woonde ik in mijn verblijf in Nederland. Ik was gebroken, voelde me een verrader. Het was het einde van de weg voor mij. Ik hield mijn hoofd tegen de muur en huilde. De Berlijnse Muur viel.

In mijn oude oranje Lada reed ik naar Berlijn.

Duizenden Oost-Duitsers staken de kapotte Muur over naar het Westen. Ik zag dat een onzichtbare kracht bezig was de wereld definitief te veranderen. Ik stond in een hoek en keek naar de massa. Een stem fluisterde: 'Verander je schrijftaal! Ga mee!'

'Het is te laat!', zei ik.

'Ik geef je oud goud', zei de stem. 'En een spiegel.' Ik keek in de spiegel, zag duizenden, miljoenen mensen die op de vlucht waren. Ik was een van hen.

In het vaderland vond een zichtbare polarisatie plaats. Aan de ene kant vluchtten velen naar het Westen, anderen verzamelden zich onder de vlag van Allah.

In die tijd viel ook de Sovjet-Unie. Amerika werd het Mekka van de wereld.

De leiders van de rijke industrielanden kwamen weer spoedig bij elkaar. De anti-globalisten protesteerden met alle kracht. Er werd een grote steen door het raam van een auto gegooid waar Chirac in bleek te zitten.

Ik kreeg een Nederlands gedicht in handen dat over sla ging, hier de laatste strofe:

Alles kan ik verdragen,

Maar jonge sla in september,

Net geplant, slap nog,

In vochtige bedjes, nee.

Pas nu begreep ik wat die stem met 'oud goud' bedoelde. Tot dat moment dacht ik dat wij, de Perzen, de meester van geheimzinnige verhalen waren. Wij, die hoog in de bergen woonden, hadden over alles een gedicht geschreven, maar nooit over sla. En dit gedicht ging zelfs niet over oude ervaren sla, maar over jonge sla. Eigenlijk over babysla die in zijn bedje plaste.

Er had zich een stukje oud goud verborgen in die jonge sla. Het was een deeltje van de Nederlandse cultuur. Wie zijn huis verliet, oogstte goud.

De satellieten deden hun werk dag en nacht. De wereld begon steeds meer op een sprookje te lijken. Een Afghaan die onder dwang van de Taliban nog in de Middeleeuwen leefde, kon van daaruit stiekem met een supermoderne vrouw in New York chatten.

De nieuwsgierige mens wilde niet meer stil blijven kijken, maar wilde meedoen. Dus: óf magische supermarkten voor iedereen, óf iedereen zou zijn huis verlaten. Of Madonna voor iedereen, óf iedereen zou wegvluchten. Harry Potter voor iedereen, of men zou niet meer slapen.

Om die invloed tegen te gaan, belastten de geestelijken de scholieren met koranlessen, maar ze konden de nieuwsgierige mens niet in toom houden. Er verrezen miljoenen tv-schotels op de daken. De schotels werden verboden, maar niemand luisterde. De zeden-agenten schoten ze kapot. Mensen ruimden de schotels overdag op en plaatsten ze 's nachts weer. Ik stuurde drie keer geld naar mijn moeder, haar schotel was drie keer kapotgeschoten.

De terreur breidde zich uit naar Europa. In Berlijn werden vijf Iraanse oppositieleiders in een café doodgeschoten. In een paar jaar werden meer dan driehonderd Iraanse activisten in Europa vermoord.

De geestelijken zetten een stap verder. Salman Rushdie kreeg een fatwa. De Duivelsverzen werd overal door honderden fanatieke moslims verbrand. Een paar uitgevers werden vermoord, enkele boekhandels werden in brand gezet. Salman Rushdie riep om hulp, maar niet één leider van de grote industriële landen schoot hem te hulp.

De oorlog brak uit in de Balkan.

De vreemdelingen kwamen onophoudelijk Europa binnen. De Taliban in Afghanistan verbrandden televisietoestellen. Het gezicht van Rotterdam, Den Haag en Amsterdam was veranderd. Je zag Afghaanse mannen zonder baard en Afghaanse vrouwen zonder een burqa tussen de schappen van de supermarkten.

De anti-vreemdelingenstem werd verheven in Frankrijk, Oostenrijk en België. In Nederland trokken een paar prominente politici aan de bel en waarschuwden voor de schade die de vreemdelingen aan de Nederlandse cultuur zouden toebrengen. Een lawine van discussies begon in de media.

In die tijd gebeurde er iets ongewoons in de Nederlandse literatuur. Opeens verscheen er een stoet jonge schrijvers, de zonen en dochters van de immigranten. Ze publiceerden hun boeken in het Nederlands. Het nieuwe verschijnsel toonde zich bijna tegelijkertijd in alle andere Europese landen. Honderden donkere personages drongen de Europese romans binnen. Die beweging kreeg in Nederland een mooie wending, er werd een boekenweek gewijd aan de immigrantenliteratuur. En Salman Rushdie kwam om het feest te openen. Ik had Rushdie al een paar keer eerder ontmoet, hij was kapot gegaan aan die fatwa. Hij was bang, grijs en dik geworden. Maar toen ontmoette ik een nieuwe Rushdie. Hij had een paar plastische ingrepen ondergaan, hij was jong geworden, liep rechtop, lachte, en had een nieuw, jong Amerikaans-Indiaas model als vriendin bij zich. Hij hield haar bij haar arm en drukte haar zacht tegen zich aan. Hij was er al gauw achter gekomen dat de wereld veranderd was.

Bush werd president van Amerika. Hij sprak met geheven vinger over een nieuwe orde voor de wereld onder de Amerikaanse vlag.

De rechtse politici kregen meer macht in Europa. Haider zette Oostenrijk op zijn kop. Pim Fortuyn dook op in Rotterdam.

Bush had een nieuw plan tegen het terrorisme bedacht. Hij had het over een schild dat als een paraplu Amerika tegen de vermoedelijke raketaanvallen zou beschermen. Op dat moment verschenen er twee vliegtuigen boven New York en boorden zich in de WTC-torens, het symbool van de Amerikaanse macht. Vervolgens vloog er een vliegtuig het Pentagon in. Bijna drieduizend mensen kwamen om. Bush snelde naar de diepste kelder van het Witte Huis en verloor een halve dag lang de leiding over de wereld. Hij begreep niet wat er aan de hand was. Wel merkte hij dat er een enorme onberekenbare kracht bezig was om de wereld te veranderen.

Osama bin Laden verscheen op alle televisies van de wereld.

Ineens veranderden de blikken in het Westen. De vreemdelingen die Europa binnen waren gekomen, werden als indringers gezien. De islam werd de grootste vijand van de westerse beschaving genoemd. En de moslims raakten in Amerika in een moeilijke situatie, iets wat de geschiedenis van Amerika nooit gekend had.

Met duizenden vliegtuigen viel Amerika Afghanistan binnen, de Taliban vielen.

Sharon zag zijn kans schoon en begon de Palestijnen met harde hand te slaan, in Nederland dreigde Pim Fortuyn premier te worden. Vlak voor de verkiezingen werd hij doodgeschoten. Dezelfde geheime kracht die me verbannen had, schoof Balkenende vanuit een achterkamer van het CDA naar voren. Hij werd de nieuwe premier van Nederland.

De wereld kookte als een grote pan. Amerika bedreigde Irak. Australië deed zijn deuren dicht. Vluchtelingen zwierven in krakkemikkige bootjes over de oceaan. Een groot deel van de asielzoekers die vijf, zes, zeven, acht jaar op een verblijfsvergunning hadden gewacht en nog niets hadden gehoord, werd psychisch ziek. Chinezen werden dood aangetroffen in een overladen vrachtauto. En ik was de oude niet meer, ik was met de wereld mee veranderd.

De pan is nog aan het koken, de veranderingen zijn nog lang niet opgehouden. Maar wat is lang? Tien jaar? Vijftien jaar? Nee, helemaal niet. Het is enkel een momentopname van de geschiedenis. Veertienhonderd jaar geleden bracht de geschiedenis Mohammad de profeet naar voren. Veertienhonderd jaar is er verstreken sinds de nacht waarop Mohammad zijn voorhoofd op de borst van zijn jonge beminde Ajeshe legde en klaagde: 'Wat moet ik met zoveel onrecht? Zoveel armoede? Wat moet ik met de terreur?' Het leek alsof het allemaal gisteren was gebeurd.

De wereld leeft, Europa beweegt, Nederland ademt. Sommigen denken dat de chaos regeert, anderen menen dat het niet anders kan en dat het even zal duren tot de scherpe kanten van de mondiale ongelijkheid versleten zijn en Amerika zijn arrogante houding jegens de rest van de wereld corrigeert. Maar wie? Wat heeft al die veranderingen veroorzaakt? De globalisering? De onvoorstelbare armoede van een groot gedeelte van de bevolking van de aarde ten opzichte van het rijke Westen? Het kan, maar er moet meer aan de hand zijn.

Het is altijd zo gegaan en het zal weer zo doorgaan. Het is het leven zelf, de geest van het bestaan die alles op aarde in beweging brengt. Waar zijn de oude Romeinen gebleven, waar zijn de gladiatoren? Waar is Alexander de Grote, die alle Perzische paleizen in brand stak? Waar is Djengis Khan, die alle bruggen achter zich verbrandde om een nieuwe orde te bewerkstelligen? Waar zijn de wetten van de Meden en de Perzen?

Bush is te klein om alles in zijn handen vast te houden. Zijn schild was zo zwak als een spinnenweb. Amerika is het thuis van immigranten. Geloof en terreur kunnen nooit haar schoonheid bevlekken. Een groep onnozele terroristen zal nooit bij machte zijn om de interessante Europese beschaving tegen te houden. En Sharon zal als een vlek verdwijnen. Alles beweegt, alles verandert net zoals de seizoenen die bewegen, en de nachten die nu lang zijn geworden en de dagen kort.

Vannacht wandelde ik met een spiegel in mijn hand door de donkere straten, alle ramen waren verlicht, er stonden overal kerstbomen. De sterren flonkerden en de grond was bevroren. Het was ongelooflijk stil. Niets aan de hand, geen terroristen, geen Bush, geen Irak, geen mensen die nog op de vlucht waren. Het leek alsof alles volgens de oeroude orde doorging. Ik hoorde gelach van kinderen. Ik zag brandende kaarsen, wijnglazen op de tafels. Ik voelde licht in mijn hart. Ik had geen spijt dat ik ons huis verlaten had, dat ik niet meer op die heuvel begraven zal worden waar mijn voorvaderen volgens de traditie met eer begraven zijn. Het doet pijn, maar ik sta op de aarde die in stilte onverstoorbaar in de zee van sterren beweegt.