'De VN overleven ook dit wel'

'We kennen dit soort crisissituaties uit de geschiedenis van de VN: Suez, de Congocrisis, voormalig Joegoslavië. En laten we, als we het hebben over ''irrelevantie'', vooral niet de Koude Oorlog vergeten. Tóen hebben de VN jarenlang aan de zijlijn van de internationale politiek moeten opereren.

'Al die perioden hebben de VN overleefd en dat zal nu ook wel weer gebeuren. De wereld draait door, de Veiligheidsraad ook. Commentaren over het ''opblazen'' van de VN lijken mij schromelijk overdreven.'

- Je zou over het Veiligheidsraadsysteem ook kunnen zeggen: als het er echt op aankomt, werkt het niet.

'Dat klopt. Maar dat weten we al sinds de Koude Oorlog. Om die reden ben ik minder teleurgesteld dan veel andere mensen. Denk ook eens aan de legitimiteit van het NAVO-optreden in Kosovo. Allied Force had evenmin de instemming van de Veiligheidsraad.'

- Dat heeft achteraf een stempel van goedkeuring gekregen van de VN. Zou dat met Irak ook kunnen gebeuren?

'Dat zeg jij nu, ik hoor dat vaker. Maar ik ben zo benieuwd welk stempel het dan precies is. Waar doel je op?

- De resolutie over de regeling voor Kosovo na de beëindiging van het conflict.

'Daar zou ik nog wel een robbertje over willen vechten. Het wordt vaker gezegd, maar je weet hoe dat gaat: het gaat een eigen leven leiden. Als gedoeld wordt op resolutie 1244, vind ik dat uiterst dubieus.'

Ofwel, zegt Leurdijk: als de VN straks de verantwoordelijkheid voor de wederopbouw van Irak op zich nemen, betekent dat niet vanzelf dat ze met terugwerkende kracht het militair ingrijpen goedkeuren.

De noodzaak van een multilaterale krachtsinspanning na de oorlog draagt er volgens hem overigens ook toe bij dat de Verenigde Staten de grenzen van hun unilateralisme voelen. 'Dat is de andere kant van de medaille. Wat nu gebeurt, illustreert de hegemoniale positie van de Amerikanen, maar tegelijk toont het dat ze niet ongelimiteerd hun gang kunnen gaan. Er komt een moment dat ze beseffen dat er ook zoiets bestaat als gemeenschappelijke belangen.'

Dit alles gezegd hebbende: Leurdijk wil de crisis in de internationale verhoudingen niet helemaal wegredeneren. Hij denkt dat de oorlog en het voorafgaande falen van de diplomatie diepe sporen zullen achterlaten, in en buiten de VN. Ook omdat er, anders dan bij vroegere crises, waarbij de VN van meet af aan geen rol speelde, verwachtingen waren gewekt. 'Misschien is de schade nu groter, juist omdat er zoveel te doen is geweest over de VN.'

Leurdijk stelt vast dat de houding van de Verenigde Staten in de kwestie-Irak niet geheel en al is toe te schrijven aan de ideologie van de huidige regering. De nadruk op soevereiniteit als het gaat om de nationale veiligheid, het vertrouwen op eigen kracht, behoort tot de 'fundamenten' van het Amerikaanse beleid. Als het kan multilateraal, maar zo nodig op eigen houtje.

Toch gaat wat de regering-Bush doet verder, meent hij. 'Bush die in zijn toespraak tot de VN van 12 september zegt dat de VN hun relevantie moeten tonen, dat vind ik allemaal retoriek. Zo dik heeft hij het echt niet zitten met de VN. De toonzetting is veelzeggend. Die past in het neo-conservatieve gedachtegoed van de haviken waarmee hij zich omringd heeft.

'Ik denk dat Nederland te weinig oog heeft gehad voor de neo-conservatieve invloed op de regering-Bush. Dat vind ik een heel zorgwekkende ontwikkeling. We hadden ze veel meer op hun politieke verantwoordelijkheid moeten aanspreken. We hadden kunnen zeggen: op een aantal punten draven jullie zó door, daar hebben wij de grootste moeite mee.'