DE VIJAND VAN MIJN VIJAND
IS DE wereld na 11 september veranderd? In de buitenlandse verhoudingen is er wel degelijk iets fundamenteels aan het veranderen....
Internationale politieke verhoudingen kunnen nog steeds heel goed begrepen worden met het oude adagium: de vijand van mijn vijand is mijn vriend. De internationale coalitie tegen het terrorisme is er op gebaseerd en dat is niets bijzonders. Churchill had een diepe afkeer van de Sovjet-Unie, maar toch sloot hij in juni 1941 een verbond met de Russen. Hij rechtvaardigde dit met de woorden: 'Ik heb maar één doel, de vernietiging van Hitler, en mijn leven wordt er veel eenvoudiger door. Als Hitler in de hel zou zitten, dan zou ik op zijn minst iets gunstigs over de duivel zeggen in het parlement' (The Grand Alliance, 1950).
Een pact met de duivel sluiten is niet ongewoon in de buitenlandse politiek. De Koude Oorlog werd er door beheerst. De Verenigde Staten steunden de mujahedeen tegen de Russen en nu steunen de Russen de Amerikanen. Zo smeedde Bush de coalitie met ongure staten als Pakistan en met de vijanden van de Taliban. Net als Churchill, met wie hij al is vergeleken, heeft Bush maar één doel.
Hij neemt het eenvoudig op de koop toe dat de vijanden van zijn vijand onderling hopeloos verdeeld zijn en slechts beheerst schijnen te worden door datzelfde adagium. Iedereen is daar elkaars vijand. De mannen van de Noordelijke Alliantie plunderen, roven, moorden en verkrachten er op los, waar de mannen van de Taliban de vrouwen niet naar school lieten gaan en op andere manieren onderdrukte. Alle partijen leven van de heroïnehandel. Je zou bijna gaan denken aan een wereldwijde maffiastrijd, als de misdaden op 11 september niet zulke afschuwelijke, Hitler-achtige proporties hadden.
Nu de oorlog zo goed als ten einde is, zal de coalitie tegen het terrorisme en het pact met de duivel wel gauw uiteenvallen. Immers de sterkte van een coalitie die op zulke simpele tegenstellingen is gebouwd is omgekeerd evenredig aan de grootte van de bedreiging. Als de bedreigingen wegvallen, valt de coalitie uiteen.
Bush is geen Churchill en zijn strijd heeft ook een totaal andere inzet. Churchill streed tegen het militair sterkste land van de wereld, dat half Europa al onder de voet had gelopen. En alle universele waarden aan zijn fascistische laars lapte. Bush streed tegen het militair meest verzwakte land van de wereld, waarvan de leiding bevriend was met de grote vijand, Ben Laden.
De vrienden van mijn vijand zijn mijn vijand.
Churchill vocht voor het behoud van westerse waarden en traditionele mensenrechten. Bush beschikt evenzeer over een grote morele zekerheid en kent geen twijfel aan eigen waarden. Maar helaas heeft hij ook geen enkele twijfel over het opgeven van enkele van die waarden. Want anders dan verraad aan eigen waarden kan ik de maatregelen die in de Verenigde Staten, in Groot-Brittannië en in mindere mate in Europa nu genomen worden, niet noemen.
Het berechten van verdachten, waartegen een vermoeden van banden met terreur bestaat, voor niet-openbare militaire tribunalen, met minder strenge bewijsregels en zonder hoger beroep (en met de doodstraf als mogelijkheid) is een totalitair antwoord op een niet-totalitaire bedreiging. Het leidt tot corruptie van de eigen waarden, die tot soortgelijke corruptie in andere landen leidt.
De oorsprong hiervan ligt in het simpele vriend-vijand denken, het aan de fascistische filosoof Carl Schmitt ontleende denkschema dat het in de politiek slechts gaat om de overwinning op een vijand. Is het waar, dat de solidariteit binnen een natiestaat slechts afhangt van de haat jegens de buren of de buurlanden? Sluiten mensen en staten zich slechts aaneen als er gemeenschappelijke vijanden zijn? Kan je geen vrienden worden zonder vijanden te creëren?
De uitweg uit het vriend-vijand-denken bestaat in het blijvende geloof in juridische instituties, zoals een internationale berechting van misdaden tegen de mensheid. Men hoeft geen vrienden te zijn om in vrede met elkaar samen te leven noch hoeft men de buren te haten om in fatsoenlijke staat met elkaar te verkeren. Een gemeenschappelijk rechtsorde is goed genoeg als basis voor het samen leven.
De mensonterende ernst van de aanslag op het WTC gebouw noodzaakt een soortgelijke berechting als die van de Hitler-bende. Een Internationaal Strafhof is derhalve de juiste, volgende stap in de richting van een fatsoenlijke, nationale en internationale samenleving. Maar dat is precies wat Bush en de zijnen hebben afgewezen. Zo worden de Verenigde Staten de politieman van de wereld, maar helaas wel een runaway cop.
