VoorbeschouwingVerkiezingen Israël
De verkiezingsuitslag bepaalt het lot van Netanyahu: premierschap of vervolging
De Israëlische premier Netanyahu doet werkelijk alles om opnieuw gekozen te worden, want als zijn rivalen er dinsdag in slagen hem eindelijk te onttronen wacht hem de rechtbank – en dan mogelijk de gevangenis.
Benjamin Netanyahu, de overlever
Sinds deze zomer is Benjamin Netanyahu (69) de langstzittende premier van Israël. Hij streefde Vader des Vaderlands David Ben-Goerion voorbij – zij het niet onbeschadigd. Na de verkiezingen in april slaagde Netanyahu er niet in een kabinet te vormen dat kon bogen op een meerderheid in de Knesset, het parlement. Nieuwe verkiezingen bleken noodzakelijk.
Volgens de peilingen verliest de rechtse Likoed-partij van Netanyahu enkele zetels. Likoed staat op gelijke hoogte met de centrumpartij Blauw en Wit onder leiding van generaal b.d. Benny Gantz. Netanyahu schilderde die partij in de campagne af als ‘links’ en zegt er na de verkiezingen niet mee in zee te gaan. Bibi, zoals de koosnaam van de premier luidt, deed er de afgelopen tijd juist alles aan om kiezers ter rechterzijde van Likoed te paaien. Zo beloofde hij annexatie van een deel van de bezette Westelijke Jordaanoever, in de hoop de stemmen van Joodse kolonisten te winnen. Politieke tegenstanders en commentatoren reageerden schamper op het opzichtige electorale offensief: de premier heeft dertien jaar de tijd gehad voor annexatie en deinsde er altijd voor terug. Maandag verzekerde hij dat het zijn bedoeling is uiteindelijk ‘alle nederzettingen’ in te lijven.
De verkiezingsuitslag kan voor Netanyahu het verschil maken tussen een voortgezet premierschap en een jarenlange celstraf. Hem hangen enkele aanklachten wegens corruptie en machtsmisbruik boven het hoofd. Netanyahu heeft langdurig onderzoek door politie en justitie afgedaan als een politieke ‘heksenjacht’ en zegt onschuldig te zijn. Maar hij is er niet gerust op. Volgens Israëlische media streeft Netanyahu naar een coalitie van religieuze en rechtse partijen die bereid is om hem, via speciale wetgeving, immuniteit te geven. Om aan strafvervolging te ontkomen, heeft hij wellicht ook de steun nodig van een racistische partij die de kiesdrempel lijkt te gaan halen.
Benny Gantz, de uitdager
De 60-jarige generaal b.d. Benny Gantz en zijn centrumpartij Blauw en Wit (naar de kleuren van de Israëlische vlag) stak Netanyahu’s Likoed-partij bij de verkiezingen van april naar de kroon. Het was evenwel Netanyahu die van president Reuven Rivlin de – mislukte – opdracht kreeg een regering te vormen. In de peilingen staat Blauw en Wit op 32 zetels, evenals Likoed (de Knesset telt 120 zetels).
Gantz, tot begin dit jaar nog een politiek onbeschreven blad, heeft tijdens de verkiezingscampagne niet duidelijk gemaakt of hij een coalitie met Likoed wil steunen. Enerzijds zei hij een regering van ‘nationale eenheid’ te wensen, in het bijzonder omdat het langverbeide Amerikaanse plan voor een vredesregeling met de Palestijnen in aantocht is. Anderzijds zei hij niet te willen samenwerken met Netanyahu als die in de beklaagdenbank belandt.
Gantz, die legerleider was in de laatste oorlog tussen Israël en de islamistische Hamas-beweging in Gaza (2014), presenteert zich net als Netanyahu als de man die het land veiligheid en stabiliteit kan bieden. Anders dan Netanyahu zegt hij niet te willen samenwerken met ultra-orthodoxe partijen. Die maakten deel uit van de opeenvolgende kabinetten onder Netanyahu. Volgens Gantz heeft Netanyahu zich jarenlang laten ‘chanteren’. Diens kabinet struikelde eind vorig jaar over wetgeving om ultra-orthodoxe jongeren niet langer uit te zonderen van de dienstplicht. De streng-religieuze partijen willen dat de ‘eigen’ jeugd zich uitsluitend wijdt aan studie van heilige geschriften.
Een alternatief voor Gantz, althans op papier, is samenwerking met de alliantie van Arabische partijen die volgens de peilingen de derde politieke kracht van het land word. Arabische partijen waren nimmer aan de macht, maar tot veler verrassing heeft lijsttrekker Ayman Odeh zich bereid getoond tot regeringsdeelname onder Gantz. Tot dusverre is Gantz evenwel niet betrapt op enig enthousiasme voor een coalitie met partijen die de Arabische minderheid (circa 20 procent van de bevolking) vertegenwoordigen.
Avigdor Lieberman, de ‘kingmaker’
Het heeft er alle schijn van dat Netanyahu noch Gantz kan regeren zonder Avigdor Lieberman (61) en diens rechts-nationalistische partij Israël Ons Huis. De partij, die vooral populair is onder immigranten uit de landen van de voormalige Sovjet-Unie, hoopt op een verdubbeling van het huidige zeteltal (vijf). Lieberman, afkomstig uit Moldavië en inwoner van een nederzetting, wordt in Israëlische media steevast aangeduid als ‘kingmaker’: een man die premiers kan maken of breken. Tijdens de campagne heeft hij wijselijk in het midden gelaten of hij Netanyahu dan wel Gantz als toekomstige premier zal steunen. Hij wil zijn huid na de verkiezingen zo duur mogelijk verkopen.
Lieberman heeft een haat-liefdeverhouding met Netanyahu, onder wie hij minister van Buitenlandse Zaken en Defensie was. Tijdens de eerste termijn van Netanyahu als premier, eind vorige eeuw, was Lieberman zijn stafchef. In de jaren daarna ontpopte hij zich als een belangrijke rivaal op rechts. Eind vorig jaar stapte Lieberman op als minister van Defensie, omdat hij vond dat Netanyahu geen wapenstilstand had mogen sluiten met de Hamas-leiders in Gaza na een zoveelste uitbarsting van geweld. Hij noemde dat ‘zwichten voor terreur’. Na de verkiezingen van april weigerde hij Netanyahu aan een meerderheid in het parlement te helpen – waardoor Lieberman aan de wieg stond van de verkiezingen van dinsdag. Hij verwierp de eis van de religieuze partijen om geen dienstplicht in te voeren voor ultra-orthodoxe jongeren.
Lieberman staat bekend als een havik. Hij beschouwt de Arabische minderheid als een ‘vijfde kolonne’, bestempelde de Palestijnse president Mahmoud Abbas als een ‘diplomatieke terrorist’, en gelooft niet dat er met de Palestijnen ooit een vredesregeling te sluiten valt.
Meer lezen
Zeven weken nadat Benjamin Netanyahu de verkiezingen heeft gewonnen, is het hem niet gelukt om de partijen over de streep te trekken die hij nodig had voor een coalitie. Het is voor het eerst in de geschiedenis van het land dat er daarom nieuwe verkiezingen komen.
‘Voldoende bewijs’ voor misbruik van vertrouwen Israëlische premier, maar volgens Netanyahu zelf is er niets aan de hand.
Waar interessante en spraakmakende verhalen online en in de krant ophouden, gaat het Volkskrantgeluid verder. Wat is een zwart gat precies? En hoe gaat het eraan toe in tbs-klinieken? Onze verhalenmakers leggen het uit.
