De val van KPN
TE GROOT voor Nederland, maar te klein voor Europa - tegen die achtergrond valt de dramatische neergang van KPN nog het best te begrijpen....
Begin jaren negentig werd de Europese telecommarkt geliberaliseerd en zag KPN zich gedwongen mee te doen aan het spel van overnemen of overgenomen worden. Dat het bedrijf werd omgevormd tot een commerciële onderneming, was een juiste beslissing. Als staatsbedrijf zou KPN de concurrentie in ieder geval niet het hoofd hebben kunnen bieden.
De toenmalig topman Dik, tot vorig jaar bestuursvoorzitter, koos voor een agressieve strategie: KPN moest zijn status van kleine Europese speler kwijtraken door allianties te sluiten en gewaagde overnames te doen. De uitstekende vermogenspositie van KPN, nog eens versterkt door de succesvolle beursgang van 1994, stelde het bedrijf daartoe in staat. Op de binnenlandse markt mocht het bedrijf dan eigenlijk te groot zijn, met permanente conflicten met toezichthouder Opta tot gevolg, de bijbehorende inkomstenstroom verschafte het bedrijf wel kansen op een serieuze positie in Europa.
Die strategie was succesvol, totdat de internet-gekte toesloeg. In de laatste jaren van het bewind-Dik liet KPN zich opjagen tot aanvaarding van een torenhoge schuldenlast in ruil voor onzekere winsten in een verre toekomst. Met name de deelname in het Duitse E-Plus (mobiele telefonie) kostte veel geld. Smits verhoogde de schuldenlast met de koop van dure UMTS-frequenties. Dat maakte het eens zo winstgevende bedrijf behoeftig.
Valt vertrekkend topman Smits deze neergang te verwijten? Hooguit gedeeltelijk, want E-plus was een onaangename erfenis van zijn voorganger en de omslag in het beursklimaat valt hem onmogelijk aan te wrijven. En dat hij het overvragende Belgacom de deur wees, was terecht. Achteraf bezien was zijn grootste misser het vorig jaar afblazen van de fusie met het Spaanse Telefónica. Niettemin valt te respecteren dat Smits de consequenties trekt uit het gebrek aan vertrouwen.
Maar ook Smits opvolger, TPG-topman Scheepbouwer, zal niet meer kunnen bewerkstelligen dat KPN alsnog een serieuze Europese speler wordt. De redding moet waarschijnlijk komen van een koper uit het buitenland - en dat is een lot dat nog wel meer grote Nederlandse bedrijven, denk aan de KLM, te wachten staat. Zelfoverschatting is tegenwoordig dodelijk voor relatief kleine spelers op de Europese markt.
