De val van Kamerlid Sidney Smeets: wat wettelijk mag, kan moreel niet door de beugel

Na alle tweets van jonge mannen over Sidney Smeets was er geen houden meer aan. Zijn positie als Tweede Kamerlid voor D66 was onhoudbaar, maar er is ook kritiek op de manier waarop Smeets als pedoseksueel wordt bestempeld.

Een onvermijdelijk besluit. D66-leider Sigrid Kaag zei het donderdag een paar keer, toen ze toelichtte waarom Sidney Smeets niet langer in de Tweede Kamer kan zitten voor haar partij. Twee dagen nadat jonge mannen op Twitter een weinig flatteus beeld hadden geschetst van de strafrechtadvocaat als een seksueel roofdier, is Smeets volksvertegenwoordiger af.

Die uitkomst was dus ‘onvermijdelijk’, aldus Kaag, die een aantal ‘indringende gesprekken’ met Smeets had gevoerd over de kwestie. Zijn probleem leek een probleem voor de partij te worden. Als progressieve partij die ook veel jonge kiezers trekt, wil D66 graag ‘verantwoordelijkheid’ nemen in de ‘bredere discussie over jongeren en seks’, zei Kaag donderdagavond.

In dat debat bleek Smeets, die zich als Kamerlid beloofde in te zetten voor een land ‘waar iedereen zonder angst zichtbaar zichzelf kan zijn’, toch niet de ideale vertegenwoordiger van de lhbti’ers. Tot die gemeenschap behoren ook de jonge mannen die met hun getuigenissen op Twitter en in de media het vertrek van Smeets inluidden.

Op de eigen website kijkt de Gaykrant dan ook ‘geschrokken’ terug op de affaire. Het platform had in de aanloop naar de verkiezingen immers flink uitgepakt met Smeets. Nu moet de Gaykrant vaststellen dat Smeets ‘geen ethicus’ is en dringt de vraag zich op of het ‘binnen alle wettelijke kaders wel gepast is dat een gevierde advocaat en schrijver van 45 jaar in een niet onaanzienlijke machts- en gezagspositie dit soort berichten verstuurt, zonder zich bewust te zijn van de maatschappelijke machtsdynamiek en van wat maatschappelijk ethisch verantwoord is’.

Seks met minderjarigen mag

Dat Smeets zich aan de wet hield, zoals hij zelf meteen verkondigde, klopt volgens andere advocaten. Seks met iemand van 16 of 17 mag, zegt voorzitter van het Landelijk Advocaten Netwerk Gewelds- en Zedenslachtoffers Richard Korver. ‘Zolang daarbij geen sprake is van dwang of afhankelijkheid. Jongeren zijn afhankelijk van bijvoorbeeld hun ouders, therapeut, leraren of hun advocaat.’

Smeets vervulde die rol niet. En dat iemand ‘ouder of slimmer is of een betere functie heeft’, maakt de seks nog niet onvrijwillig, zei strafrechtadvocaat Ivonne Leenhouwers tegen RTL Nieuws. Smeets heeft zich ‘naar zijn beste weten altijd gedragen naar de wetten die in Nederland gelden’, zegt Smeets zelf.

Zedenadvocaat Bart Swier was mede daarom niet te spreken over de ontmaskering van Smeets. Hij gebruikte tegen RTL het woord ‘heksenjacht’, omdat Smeets zich niet goed kon verdedigen en ‘iemand zo al snel het stempel pedoseksueel krijgt’. Als mensen slachtoffer zijn van seksueel misbruik of geweld, moeten ze naar de politie of naar D66 stappen, zei Swier. Nu was er volgens hem ‘karaktermoord’ gepleegd.

‘Foutste fantasie’

Jens Bosman, die op zijn 15de ongevraagd contact kreeg met Smeets, werpt het Smeets voor de voeten dat hij als advocaat de regels juist ‘dondersgoed’ kende. Legde hij bewust contact met de jongst mogelijke ‘seksueel meerderjarige’ mannen? Aan een jongen zou Smeets hebben toevertrouwd dat het zijn ‘foutste fantasie’ is om seks te hebben met iemand van onder de 16. Hij zou bereid zijn dat risico te nemen als zo’n jongen hem vertrouwt.

Die morele component maakt het voor Smeets problematisch. ‘Afspreken met jonge jongens voelt voor iedereen fout’, zei hoogleraar toegepaste ethiek Wim Dubbink deze week in het AD. ‘Jongeren zullen er emotioneel en cognitief nog niet aan toe zijn om de juiste beslissingen te nemen. De grens met misbruik is flinterdun.’

Het is opvallend dat lhbti-jongeren zich uitspreken. Ze zijn kwetsbaarder, zegt een woordvoerder van belangenorganisatie COC. ‘Dat komt door hoe mensen op ze reageren. ‘Homo’ is het meest gebruikte scheldwoord op middelbare scholen.’ Hij kan zich daarom goed voorstellen dat het voor de slachtoffers moeilijk was om voor zichzelf op te komen.

Misbruik van ‘onzichtbaren’

De jongeren zijn ‘onzichtbaar’ op scholen, er is geen ruimte voor ze, schrijft Expreszo, het jongerenplatform van belangenorganisatie COC in een statement. Ze lopen extra gevaar, omdat ze door gebrek aan voorlichting niet weten welke risico’s ze lopen. ‘Zij willen zich gehoord en gezien voelen, ze zoeken intimiteit en liefde. Ze willen zich normaal voelen.’

Daar maken oudere mensen misbruik van, schrijft Expreszo. Die presenteren zichzelf als een veilige haven waar deze jongeren gehoord en gezien worden. ‘Daarmee vertonen ze grensoverschrijdend en seksueel intimiderend gedrag, waarmee ze jongeren soms voor het leven tekenen.’

Misbruik van mannen en jongens is een groot en onderschat probleem dat meer publieke aandacht verdient, zegt ook Iva Bicanic, landelijk coördinator van het Centrum Seksueel Geweld. Maar de zaak-Smeets is volgens haar niet het gepaste haakje om dit onderwerp ter sprake te brengen. ‘Over de zaak is nog te weinig bekend’, zegt ze. Er is volgens haar sprake van trial by media. ‘De afhandeling van de zaak moet via de normale weg gebeuren.’

Vertrouwen in de politiek

Na de elkaar opeenvolgende getuigenissen van jonge mannen was er echter al geen houden meer aan. Het is goed mogelijk dat de tweets over Smeets’ seksuele escapades en voorkeuren nooit aan de oppervlakte waren gekomen als hij niet vorige maand was gekozen als lid van de Tweede Kamer. Net zoals brievenbusplassen, verboden wapenbezit, het runnen van een sekslijn en leugens over een militair verleden voor andere volksvertegenwoordigers ook pas in Den Haag een (onoverkomelijk) probleem bleken te zijn.

Daarbij kon D66, dat in december ook al grensoverschrijdend gedrag van een prominent figuur binnen de partij onderzocht, moeilijk anders dan Smeets wegsturen. Daarvoor weegt de maatschappelijke verantwoordelijkheid van een Tweede Kamerlid te zwaar, zei oud-fractievoorzitter Lousewies van der Laan woensdag al in het radioprogramma Blok&Toine: ‘Het gaat niet alleen om het aanzien van de Kamer, maar ook om het vertrouwen in de politiek.’