Commentaar
De twee leerpunten van het associatieverdrag
De bijlage die Rutte in Brussel lospraatte, was het maximaal haalbare en is voldoende voor ratificatie.
De 26 regeringsleiders die het associatieverdrag tussen de Europese Unie en Oekraïne al geratificeerd hadden, waren premier Rutte tot steun in zijn poging de nee-stemmers bij het referendum over het verdrag tevreden te stellen.
Inderdaad zijn in de bijlage een aantal kwesties benoemd die voor veel nee-stemmers van belang zijn. Zo is het verdrag geen opstapje voor Oekraïne om lid van de Europese Unie te worden, is het geen veiligheidsgarantie en betekent het geen vrije toegang tot de Europese arbeidsmarkt. Bovendien kan het verdrag ontbonden worden als Oekraïne geen vooruitgang boekt met het bestrijden van corruptie.
De verklaring is vooral bedoeld als een bijsluiter, want aan het verdrag zelf verandert niets. In de procedures van de EU is bovendien voorzien dat elke lidstaat, dus ook Nederland, onderhandelingen met een aspirant-lid kan blokkeren.
Toch gaat het om een belangrijk politiek gebaar vanuit Brussel: namelijk dat de nee-stemmers worden gehoord en dat voor ratificatie door Nederland een diplomatieke prijs moet worden betaald. Meer zat er voor Rutte niet in; dwarsliggen kan Nederland zich niet langer veroorloven.
Uit de gang van zaken rond het Oekraïnereferendum vallen twee lessen te trekken. In de eerste plaats hadden de politieke partijen, en zeker de premier, vanaf het begin duidelijk moeten maken dat zij niet gebonden waren aan de uitslag van een raadgevend referendum. Ze hadden kunnen voorzien dat 2,5 miljoen nee-stemmers in tegenstelling tot wat GeenPeil beweert niet hun wil kunnen opleggen aan ruim 500 miljoen inwoners.
De partijen die vóór het associatieverdrag waren, hebben hun kiezers een rad voor ogen gedraaid door van een raadgevend referendum een bindend referendum te maken. Zij moet op hun schreden terugkeren. Dat geldt zeker voor het CDA, dat altijd tegen referenda is geweest en dat van oudsher een steunpilaar van de EU is.
De tweede les is dat de referendumwet moet worden aangepast. Zo moeten hogere eisen worden gesteld bij het referendabel verklaren van internationale verdragen. En referenda worden bindend, als minstens de helft van de kiesgerechtigden zich voor intrekking van een wet uitspreken.
