De tunnels van Hamas: voorheen voor lucratieve handel, nu militaire slagader

Het Israëlische leger heeft afgelopen week naar eigen zeggen meer dan dertig tunnels vernietigd. Daarmee zijn ze er nog lang niet, want Hamas beschikt naar verluidt over tientallen geheime tunnels. Die werden in eerste instantie - dan spreken we over begin jaren tachtig - voornamelijk gebruikt om wapens vanuit Egypte naar Gaza te smokkelen. Op die manier werd de Israëlische grenscontrole ontweken.

Nadat Hamas in 2007 de macht in de Gazastrook overnam en Israël als gevolg daarvan een handelsblokkade instelde, vingen de tunnels de economische klap op. Voedsel, gas, kleren en zelfs auto's werden ondergronds de Gazastrook binnen gesmokkeld. Hamas hief belasting op de binnengekomen producten en verdiende er een flinke duit aan.

De lucratieve handel werd na enkele adempauzes definitief beëindigd toen het Egyptische leger vorig jaar de islamitische regering van Mohamed Morsi, die goede banden had met Hamas, omverwierp. De tunnels werden gesloten en de economie van Gaza raakte in het slop.

Van levensbelang
Sinds Hamas over de Gazastrook regeert, is het netwerk aan tunnels flink uitgebreid. Amerikaanse satellieten traceerden recent zo'n zestig tunnels in het grensgebied, maar er wordt rekening mee gehouden dat het aantal veel hoger ligt.

De tunnels in het grensgebied vormen de militaire slagader van Hamas en zijn nooit gebruikt voor handel. Via de ondergrondse schuilplaatsen worden raketten afgevuurd, explosieven onder Israëlische grensposten geplaatst en verrassingsaanvallen uitgevoerd. Zoals in 2006, toen Hamasstrijders een Israëlische grenspost via een tunnel aanvielen. Twee Israëliërs kwamen om het leven, een ander raakte gewond. Nog een ander, Gilad Shalit, werd ontvoerd. Jaren later werd hij geruild tegen meer dan 1.000 Palestijnse gevangenen.

Nu de strijd tussen Israël en Hamas is opgelaaid, zijn de tunnels weer volop in gebruik. Vorige week doken er opeens 13 Hamasstrijders op uit een tunnel nabij een kibboets. Israëlische soldaten openden het vuur en wisten enkele militanten te raken, maar sommigen konden via de tunnel ontsnappen. Ook deze week was het raak: Hamasstrijders, gekleed in Israëlische uniforms, schoten in het grensgebied vier Israëlische militairen dood. Later werden deze strijders zelf gedood door een luchtaanval.

Israëliërs zijn doodsbenauwd voor de tunnels. 'Er kunnen zomaar terroristen in je tuin staan', zegt een inwoner van kibboetz Erez vandaag in de Volkskrant.

Lastig te traceren
Het grondoffensief dat Israël vorige week aankondigde, heeft als voornaamste doel om het gangenstelsel van Hamas uit te schakelen. Makkelijk is dat niet. De tunnels bestaan uit stevig beton (grotendeels gesmokkeld uit Egypte) en liggen zo'n twintig meter onder de grond. Het is dus uitermate lastig om zo'n tunnel te traceren, zeker omdat de ingangen vaak verborgen liggen. Onder een moskee, school, woning of een ander openbaar gebouw.

Defensiedeskundige Eado Hecht van de Israëlische Bar Ilan Universiteit legde deze week aan de BBC uit hoe de ingang van een tunnel ontdekt kan worden: via sensoren of andere technologische middelen, via inlichtingen of door huizen één voor één te onderzoeken. Alle opties zijn verre van ideaal. 'Zelfs als een ingang is ontdekt, weet niemand de exacte route van een tunnel van dat punt naar een grens', aldus Hecht.

Volgens de defensie-expert zijn de ondergrondse complexen vergelijkbaar met de Viet Cong-tunnels die onder de jungles van Zuid-Vietnam lopen. Alleen is de kwaliteit van de tunnels van Hamas beter, zegt hij. 'Met muren en daken, elektriciteit en andere noodzakelijke voorzieningen voor een langdurig verblijf.'

Israëlische politici verwachten dat het zeker nog twee weken zal duren voordat de tunnels onschadelijk zijn gemaakt, maar dit is misschien wat optimistisch gesteld. Legerchef Benny Gantz nam daarom een slag om de arm: het offensief zal doorgaan 'zolang dat nodig is'.