De trukendoos van Kees van Dijkhuizen (2)
'Kees van Dijkhuizen heeft nog wel het een en ander uit te leggen', was mijn conclusie vorige week. 'En De Nederlandsche Bank ook.' Van Dijkhuizen, de financiële man van bank NIBC, presenteerde vorige week een plan met als ingrediënten pensioenfondsen, banken, hypotheken, de internationale kapitaalmarkt en overheidsgaranties, en als doel het verbeteren van de hypotheekverstrekking. Ik schreef: het lijkt alsof Van Dijkhuizen ons trakteert op een 'gratis lunch' en risico's wegtovert.
Van Dijkhuizen en DNB vatten dit terecht op als een uitnodiging en klommen in mail en telefoon. Mijn conclusie luidt inmiddels: goeie truc! De risico's blijven weliswaar gelijk, maar die worden slimmer gespreid en verhandeld. Morgen mee beginnen.
Daarom nogmaals: de basis, het plan, de conclusie.
De basis 1. Nederlandse banken lenen meer geld uit dan er spaargeld binnenkomt en moeten het verschil, het financieringsgat, lenen op de internationale kapitaalmarkt. Dat gaat moeilijker dan vroeger en is duurder omdat de risico's hoger worden ingeschat. Nederlandse pensioenfondsen hebben grote vermogens die vooral zijn belegd in het buitenland. Beleggers, inclusief pensioenfondsen, hebben liefst liquide beleggingen, waarin veel wordt gehandeld waardoor goede marktprijzen ontstaan.
De basis 2. Nederlandse banken hebben voor een slordige 150 miljard euro hypotheken verstrekt met Nationale Hypotheekgarantie (NHG). De 'garantie' komt van het Waarborgfonds Eigen Woningen dat voor bank en klant risico's overneemt. De klant betaalt daar, eenmalig bij de aankoop, een premie voor; de bank geeft de klant rentekorting. Het fonds wordt gedekt door de overheid.
De basis 3. Overheidsgegarandeerde hypotheekleningen? Die zal je als bank dan wel makkelijk kunnen slijten als je je financieringsgat wil dichten? Dat blijkt niet zo te zijn. Drie redenen. Eén: de NHG-dekking daalt in de tijd, terwijl daar tot voor kort ook aflossingsvrije en spaarhypotheken tegenover stonden. De overheidsgarantie was dus onvolledig, een omstandigheid die in de toekomst verdwijnt nu mensen verplicht op hun hypotheek moeten aflossen. Twee: banken maakten er een zootje van met die NHG-hypotheken. Er golden en gelden strikte voorwaarden voor; de kopers voldeden niet altijd aan die voorwaarden en kregen toch een NHG-hypotheek; een claim van de bank op het fonds werd in die gevallen afgewezen. Het Waarborgfonds betaalde maar in zes op de tien gevallen uit. Inmiddels is de uitbetaalratio voor nieuwe gevallen 96 procent. Drie: banken verkopen hun hypotheekpakketten 'los'. Elk pakket is een unieke verzameling hypotheken.
Door de onvolledige dekking, de lage succeskans bij claims en het unieke dus illiquide karakter van de NHG-pakketten pakt de financiering in de praktijk duur uit. Voor vijf jaar betaalt de bank zo'n 100 basispunten (1 procent) boven de rente op staatsobligaties. Mede hierom gelden hoge hypotheektarieven, vergeleken met buitenlanden.
Het plan. Twee problemen (onvolledige dekking, slordige uitvoering) zijn dus al opgelost voor nieuwe NHG-hypotheken. Het plan van Van Dijkhuizen kan nu in één zin worden samengevat: maak de pakketten ook nog liquide. Verkoop ze niet los op de kapitaalmarkt, maar aan een Nieuwe Instelling, en laat die Hollandse Hypotheekobligaties uitgeven die wél lekker verhandelbaar zijn. Zet er nog een keer een overheidsstempel op; garant staat de overheid toch al via de NHG, dus dat doet geen extra pijn. Van die 100 basispunten verschil met staatsobligaties verdwijnt dan allicht de helft.
Verdwijnen er risico's? Nee. Waarom is het dan goedkoper? Vanwege de eenduidigheid en de liquiditeit. Wat hebben de pensioenfondsen hier mee te maken? Niet zo gek veel. Van een 'Oranje-plan' waarin pensioenfondsen verplicht investeren in Nederlandse hypotheken is geen sprake. Als het werkt, werkt het vooral omdat buitenlandse beleggers met meer enthousiasme Hollandse Hypo's kopen. En dat kunnen Nederlandse pensioenfondsen natuurlijk ook doen.
Frank Kalshoven is directeur van De Argumentenfabriek
Reageren?
frank@argumentenfabriek.nl
undefined
