De tijd dat de kanselier werd beschimpt, is voorbij

Maar een opsteker voor Schröder is, dat hij zich onder de badgasten zou kunnen mengen zonder te worden beschimpt. Voorbij is de tijd dat de kanselier kelderde in de peilingen, het spotlied 'de belastingsong'nummer 1 stond en het Kanzleramt werd belaagd door de 'laatste hemden'die de Duitsers in het kader van een ludieke actie opstuurden.

Schröder kruipt uit het dal en met hem vat Duitsland weer enige moed. Hij mag een opportunist zijn zonder vaste lijn, de kanselier is, misschien wel juist daarom, een politicus met zeven levens. Zijn nieuwste rol: de genadeloze hervormer, die de aan vetzucht lijdende Duitse verzorgingsstaat aan een dieet onderwerpt.

Het werkt verbluffend, heeft Schröder gemerkt. Sinds hij in maart het roer omgooide, krijgen de Duitsers avond aan avond lelijke dingen te horen die generaties politici niet durfden te zeggen uit angst voor de kiezer: de uitkeringen gaan omlaag, de pensioenen stijgen niet meer, de burgers moeten meebetalen aan medische diensten en het ontslaan van werknemers wordt makkelijker, om er een paar te noemen.

En wat is er gebeurd? Niets. De waardering voor Schröder is in de jongste peilingen juist gestegen. Grote demonstraties en stakingen als in Frankrijk en Oostenrijk bleven uit. Het verzet van hardleerse sociaal-democraten die nog wilden dat Schröder zijn verkiezingsbeloften zou uitvoeren, werd met gemak de kop ingedrukt. De vakbonden probeerden de Duitsers tegen de plannen te mobiliseren, maar dat mislukte jammerlijk. Sterker nog, de hardliners in de IG Metall, de ruggengraat van Duitslands sterke vakbeweging, leden zo'n nederlaag bij een staking in Oost-Duitsland, dat ze nu de macht verliezen. De vakbond lijkt in handen te komen van mensen die inzien dat fundamentele oppositie tegen onafwendbare veranderingen geen zin heeft.

Voor Duitse begrippen is dit een aardverschuiving. De verlammende angst voor een woedende achterban en dwarsliggende vakbonden is gebroken. In Duitsland heerst een nieuw klimaat, waarin sociaal-democratische politici maatregelen voorstellen die ze een half jaar geleden nog veroordeelden als 'neo-liberaal'. 'Aan het eind van het jaar wil niemand meer bij de hervormingsweigeraars zitten', zegt Schröder nu vol zelfvertrouwen.

Waarom is hij pas nu omgegaan? Duitslands economische instituten, de Europese Commissie, OESO en IMF hamerden al op dit soort maatregelen vóór Schröder vijf jaar geleden aan de macht kwam. Zelf zegt hij het zo: 'Als je hervormingen wilt doorvoeren in een rijke samenleving als de Duitse, dan moet je niet alleen weten wat je wilt, je moet ook het juiste moment uitzoeken om te handelen'. Dat moment is pas gekomen 'als je voelt dat je de noodzakelijke mate van steun hebt, niet alleen in het parlement, maar ook in de maatschappij'.

Schröder heeft als een geduldig jager gewacht tot hij toe kon slaan. Het is een wel erg rooskleurige schildering van al die jaren die hij heeft verdaan in de ijdele hoop dat de conjunctuur hem zou helpen de noodzakelijke modernisering te omzeilen. Als een politiek leider hervormingen juist acht, kan hij toch pogen de burgers voor zijn zaak te winnen? De Duitsers blijken nu veel hervormingsgezinder dan de regering dacht dat ze waren.

Schröder deed bijna het tegenovergestelde. Nog voor de verkiezingen van tien maanden geleden maakte hij de Duitsers wijs dat ze zo verder konden gaan, ook al waarschuwden zijn ambtenaren al voor de grote klappen die gingen komen. Pas afgelopen winter, met het werkloosheidscijfer op weg naar de vijf miljoen, de tekorten bij de gezondheidszorg en sociale voorzieningen hoger dan ooit, en na twee verkiezingen die voor de SPD rampzalig verliepen, besloot hij de sprong naar voren te wagen. De consensus in Berlijn is dat Schröder geen keus had.

Economen waarschuwen dat de hervormingen te weinig en te laat zijn. Ook rekent de regering zich nog steeds rijk met frivole begrotingen en veel extra schulden. Maar de voorwaarden voor verdere ingrepen lijken gunstiger dan voorheen in Duitsland. Schröder beleeft plezier aan zijn nieuwe rol. Ook blijkt hij nog steeds handig in het spel met de verdeelde conservatieve oppositie, wier toestemming hij nodig heeft. Er zijn de eerste voorzichtige tekenen dat het bedrijfsleven hoop heeft gevat op een spoedig herstel van de economie. Na alle verloren jaren heeft de geluksvogel Schröder nog een kans gekregen echt iets te veranderen in Duitsland.