‘De Sloveense premier vergelijkt Brussel met Belgrado: in Joegoslavië werden de Slovenen er ook gek van om door Belgrado te worden gecommandeerd’

Het net dertig jaar geworden Slovenië, sinds 25 juni 1991 onafhankelijk, is per 1 juli een half jaar lang EU-voorzitter. Ondertussen zijn de Slovenen Tadej Pogačar en Primož Roglič komende weken topfavorieten in de strijd om het geel. Volkskrant-correspondent Rosa van Gool over fietsen, protesten en de ‘mini-Trump’ van Slovenië.

Je komt net terug van een reis naar Slovenië. Wat bracht je daar?

‘Ik was daar vanwege het aanstaande EU-voorzitterschap van Slovenië, maar ook omdat er in de hoofdstad Ljubljana momenteel veel protesten zijn tegen premier Janša. De gespletenheid van de Sloveense politiek kwam afgelopen vrijdag heel goed tot uiting, toen in het ene deel van de stad enkele duizenden mensen demonstreerden tegen Janša en voor vervroegde verkiezingen, terwijl een paar kilometer verderop in Ljubljana de officiële ceremonie plaatsvond ter ere van de dertigste verjaardag van Slovenië. Daar was nota bene de Hongaarse premier Viktor Orbán een toespraak aan het houden.

‘Janša is dikke vrienden met Orbán, hij wordt ook wel ‘mini-Orbán’ en ‘mini-Trump’ genoemd, onder meer omdat hij twittert in de stijl van Donald Trump. De Sloveense premier zou samen met zijn Poolse collega ook de enige zijn geweest die Orbán laatst heeft gesteund tijdens de Europese top, toen premier Rutte Hongarije uitdaagde om de EU te verlaten omwille van de anti-homowet die het Hongaarse parlement onlangs heeft aangenomen. Janša’s steun voor Orbán is tekenend voor de politieke polarisatie in Slovenië.’

Slovenië geldt als een van Oost-Europa’s meest liberale staten, maar heeft in Janša tegelijkertijd dus een Orbaneske havik als premier. Wat merk je daarvan in Slovenië?

‘Het is niet dat je in Slovenië struikelt over de pro-familiepropaganda zoals in Hongarije. Maar Janša is wel het gesprek van de dag. Zeker in Ljubljana is hij niet erg geliefd. Slovenië kent net als Nederland een coalitiesysteem, waarin Janša de laatste keer zo’n 25 procent van de stemmen haalde, dus driekwart van de bevolking stemt niet op hem. Veel mensen schamen zich voor hem omdat hij zo uitgesproken is. Hij baarde in november veel opzien toen hij Donald Trump feliciteerde met zijn ‘overwinning’, en samenzweringstheorieën rondtweette over vermeende verkiezingsfraude. Hij valt ook vaak journalisten aan, en in maart voer hij tijdens een digitale vergadering over persvrijheid in Slovenië uit tegen europarlementariër Sophie in ’t Veld. Die was volgens hem niet objectief, waarna Janša ophing. Dat is kenmerkend voor zijn aanvallende stijl.

‘Tijdens de viering van de dertigste verjaardag van Slovenië was vrijdag ook Milan Kučan aanwezig, de eerste president van Slovenië als onafhankelijke staat. Kučan droeg op zijn borst een logo van een fiets, dat is uitgegroeid tot het symbool van de protesten tegen Janša. Daar kreeg Kučan op Twitter dan meteen weer de wind van voren over van Janša, en in de media die op diens hand zijn.’

Wat zijn de Sloveense ambities als EU-voorzitter?

‘Janša heeft het vooral over de ‘balkanisering’ van Europa, waarmee hij doelt op de toetreding van Balkanlanden als Noord-Macedonië en Albanië tot de Europese Unie. De Noord-Macedoniërs en de Albaniërs zitten al heel lang in de wachtkamer, en Janša wil het EU-voorzitterschap van Slovenië vooral gebruiken om daar vooruitgang in te brengen.’

In tegenstelling tot Hongarije kunnen homo’s in Slovenië gewoon trouwen. Waarom steunde Janša zijn Hongaarse collega dan toch in zijn ruzie met de Europese Unie?

‘Dat deed Janša denk ik niet zozeer omdat hij zelf een anti-homowet wil invoeren, maar vooral omdat hij vindt dat Orbán zelf moet kunnen uitmaken welke wetten hij invoert, en dat de Europese Unie daar niets mee te maken heeft. Hij vindt dat de EU Orbán zwart maakt. Janša vergelijkt Brussel soms met Belgrado. In Joegoslavië werden de Slovenen er ook gek van om vanuit Belgrado te worden gecommandeerd’

Iets heel anders: de zaterdag begonnen Tour de France lijkt wederom uit te draaien op een tweestrijd tussen twee Sloveense springveren: Tadej Pogačar en Primož Roglič. Zijn de Slovenen al bevangen door de Pog-en-Rog-manie?

‘Het moet nog een beetje op gang komen, de bergetappes waarin Pogačar en Roglič erbovenuit steken zijn natuurlijk nog niet geweest. Maar je merkt wel aan alles dat de Slovenen gek zijn van fietsen. Dat zie je al aan het feit dat de fiets als het symbool van de protesten tegen Janša is gekozen – veel Slovenen komen ook op de fiets naar de demonstraties. De Slovenen hebben ook een eigen fietsenmerk genaamd ‘Rog’ dat erg geliefd is – de naam heeft overigens niets te maken met Primož Roglič. En ook in de stad Ljubljana wordt erg veel gefietst. En verder zijn de Slovenen er gewoon erg trots op dat een land van 2 miljoen inwoners zonder veel internationale beroemdheden – behalve misschien de filosoof Slavoj Žižek – zulke goede wielrenners heeft voortgebracht.’