De scholen beginnen weer – maar hoe? Dat wil nogal eens verschillen

‘Het is veilig’, zei minister van Onderwijs Arie Slob maandag in het NOS Radio 1 Journaal. Daarmee doelde hij dit jaar niet op de verkeerscampagne die leerlingen onder het motto ‘De scholen zijn weer begonnen’ zonder brokken tot het schoolplein moet helpen. Niet automobilisten, maar besmettingsrisico’s, vakantiegangers die terugkeren uit oranje gebieden en niet te vergeten gebrekkige ventilatie zijn bij het begin van dit schooljaar het gevreesde onheil.

Hoe verwelkomen scholen hun leerlingen vanaf deze week? Dat verschilt nogal tussen onderwijstypen, zo blijkt. En ook scholen houden er hun eigen regels op na.

Basisonderwijs

Maandag gingen de basisschoolkinderen in Noord-Nederland weer voor het eerst naar school. Voor hen is er eigenlijk maar weinig veranderd, vergeleken met het regime van de laatste weken voor de zomervakantie. Kinderen gaan elke dag volledig naar school – behalve zij die klachten hebben uiteraard, zoals een snotneus.

Anderhalve meter afstand bewaren hoeven de basisschoolleerlingen niet. Die regel geldt enkel voor hun leerkrachten en andere volwassenen. Het besmettingsrisico voor 12-minners wordt nog steeds zeer klein geacht. Leerlingen die met hun gezin op vakantie zijn geweest in een ‘oranje’ gebied mogen wel naar school, al wordt van hun ouders extra voorzichtigheid gevraagd.

Voor halen en brengen gelden vaak specifieke richtlijnen. Om ouders buiten de schoolmuren te houden, wordt afscheid genomen op het plein. Voor het binnengaan van de klas desinfecteren kinderen hun handen. Gymlessen kunnen wel gegeven worden, muziekles ook (inclusief zingen). Van schoolreisjes, uitstapjes of voorstellingen zien de meeste scholen voorlopig wel af. Sommige scholen hebben aanvullende afspraken over traktaties (bijvoorbeeld niet zelfgemaakt).

Middelbare scholen

Voor het eerst sinds het uitbreken van de coronacrisis gaan alle leerlingen van het voortgezet onderwijs deze week in Noord-Nederland weer tegelijk naar school. Ook zij hoeven onderling geen 1,5 meter afstand te houden. Dat moesten ze wel vanaf begin juni tot de schoolvakantie. Daardoor waren de meeste klassen toen slechts voor eenderde gevuld – leerlingen wisselden fysiek onderwijs af met online onderwijs.

Docenten en ander onderwijspersoneel moeten wel 1,5 meter afstand bewaren tot elkaar en tot de leerlingen. Dat geldt niet voor de praktijklessen in het vmbo, zoals voor automontage of houtbewerking, waar het vaak lastig is om voldoende afstand te houden.

Scholen met veel leerlingen of smalle gangen worden geacht creatieve maatregelen te nemen om de afstandsregels in acht te nemen, die verder gaan dan alleen looproutes. Bijvoorbeeld door te variëren met de begintijden van lesuren, zodat niet alle leerlingen tegelijk de schoolgangen instormen. Ook wordt geadviseerd om het aantal bewegingen door docenten te beperken en vooral leerlingen te laten wisselen van lokaal.

Fysiek onderwijs is voor iedereen de standaard, met inachtneming van alle hygiënemaatregelen. Online onderwijs is alleen toegestaan – in overleg – als docenten niet zelf op school kunnen zijn, bijvoorbeeld omdat zij of hun partner in een risicogroep zitten of klachten hebben.

In het protocol ‘Volledig openen voortgezet onderwijs’, dat al eind juni is gepubliceerd, zijn onlangs nog drie aanvullende adviezen toegevoegd. Over het heikele punt van de ventilatie wordt geadviseerd om lokalen ‘meerdere keren per dag te luchten door ramen en deuren 10 tot 15 minuten tegenover elkaar open te zetten’. Ventilatiesystemen moeten zo worden afgesteld dat ‘recirculatie’ van lucht wordt vermeden.

Onderwijsminister Slob heeft alle scholen gevraagd om te controleren of hun ventilatiesysteem voldoet aan de wettelijke eisen – volgens sommige critici zou dat voor een fors deel (bijna een kwart) niet het geval zijn. Na een landelijke inventarisatie zal duidelijk zijn hoeveel scholen niet voldoen en wat daaraan gedaan kan worden (en wie dat gaat betalen).

Leerlingen en docenten die recent uit oranje gebieden in het buitenland zijn teruggekeerd, moeten veertien dagen in thuisquarantaine. Voor de leerlingen is dat verzuim geaccepteerd – ze krijgen niet de leerplichtambtenaar op hun dak.

Een derde aanvulling betreft de mondkapjes: die zijn niet verplicht, maar mogen wel worden gebruikt. Dat kan bijvoorbeeld nuttig zijn voor praktijklessen in het vmbo, waar afstand bewaren lastig is. Tot dusver zijn slechts twee scholen bekend die mondkapjes verplicht gaan stellen: een gymnasium in Hilversum (voor iedereen in de gangen) en een school in Assen (voor leerlingen vanaf klas 4 in het hele gebouw, inclusief de leslokalen).

Vervolgonderwijs

De mbo’s, hbo’s en universiteiten schieten zoals gebruikelijk wat later in gang. De meeste lessen en colleges beginnen pas weer vanaf volgende week – of nog een week later. Dit had voor nieuwkomers de introductietijd moeten zijn, maar noodgedwongen vond die kennismaking hoofdzakelijk digitaal plaats. Fysiek contact was enkel toegestaan voor informatieve bijeenkomsten in kleine groepen. Geen ontgroeningen dus.

Les op afstand blijft in het vervolgonderwijs de norm. De Vrije Universiteit Amsterdam houdt het tot eind 2020 zelfs bij enkel digitale hoorcolleges. Mbo- en hbo-instellingen streven naar een mix van on- en offline onderwijs. Voor die laatste vorm genieten eerstejaars voorrang. Het tijdslot (lessen buiten de ov-spits) vervalt. Maar omdat vanwege de 1,5 meterregel lokalen en collegezalen doorgaans slechts voor een kwart gebruikt kunnen worden, verspreiden instellingen leerlingen en studenten over de week en de dag. Kan een student niet naar school door thuisquarantaine? Dan hoeft een onderwijsorganisatie geen verzuimmelding te doen.

Sommige onderwijsinstellingen raden studenten en medewerkers met klem aan mondkapjes op te doen (verplichten kunnen de scholen ze niet). Zoals op het Roc Friese Poort (een mbo-instelling met meer dan tien locaties in Friesland). De reden: vooral in de gangen, bij de receptie en in de repro is 1,5 meter afstand houden niet te doen. Ook om praktijklessen waarin 1,5 meter afstand houden niet mogelijk is toch te kunnen geven, kunnen opleidingen kiezen voor het gebruik van mondkapjes.